Παρασκευή 8 Ιουλίου 2011

Συνέντευξη Παναγιώτη Καλαντζόπουλου (περιοδικό Δίφωνο - Απρίλιος 2009)


Συνέντευξη στον Αντώνη Περιβολάκη

Ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος είναι ένας από τους γνωστούς και αναγνωρισμένους συνθέτες στη χώρα μας. Μαζί με την Ευανθία Ρεμπούτσικα συνιστούν ένα από τα μακροβιότερα καλλιτεχνικά και – κυρίως – οικογενειακά ζευγάρια στον τόπο. Εικοσιοκτώ ολόκληρα χρόνια μαζί, έχουν δύο παιδιά που σπουδάζουν και έχουν ακόμα μια σημαντική μουσική ιστορία πίσω τους. Ο Καλαντζόπουλος έχει περί τους14 δίσκους στο ενεργητικό του και μια δική του δισκογραφική εταιρία, το “Cantini” στην οποία εκδίδει δουλειές όχι μόνο δικές του και της Ευαναθίας αλλά και άλλων όπως της Γιώτας Νέγκα και του Βαγγέλη Κορακάκη, του Κωστή Μαραβέγια, των Palyria, των Film Noir… Συναντηθήκαμε ένα κρύο χειμωνιάτικο μεσημέρι στο φιλόξενο σπίτι του στην Αγία Παρασκευή. Ξεκινήσαμε την κουβέντα και … ξεχάσαμε να σταματήσουμε

Κύριε Καλαντζόπουλε μου φαίνεται πως το τελευταίο διάστημα μέσα από δημόσιες δηλώσεις σας έχετε έρθει σε ένα είδος αντιπαράθεσης και με κόσμο από το χώρο του έντεχνου τραγουδιού αλλά και με τις δισκογραφικές εταιρίες γενικότερα.

Δεν το νομίζω… ίσως κάποιοι να ενοχλήθηκαν από το εγχείρημα με το «Cantini», ίσως το θεώρησαν θράσος δύο ανθρώπων. ιδιαίτερα μετά την επιτυχία της αρχής. Ίσως ενόχλησε η ελευθερία που αποκτήσαμε. Πάντως τα λόγια που λέω τα πιστεύω κι όταν βλέπω κάτι στραβό δεν ξέρω τι άλλο να κάνω παρά να το δείξω. Τώρα αν αυτό κάποιους ενοχλεί τι να κάνουμε…

Ας προχωρήσουμε στην καινούρια σας δισκογραφική παραγωγή, το “Summertime in Prague”. Γιατί καταλήξατε να κάνετε αυτή τη δουλειά, και μάλιστα με μια ορχήστρα;


Η ορχήστρα είναι μέρος του εαυτού μου. Δεν υπάρχει πιο συγκινητικό πράγμα από την στιγμή που μια ορχήστρα σηκώνει το δοξάρι, ο ήχος που βγαίνει όταν αυτό κατεβαίνει είναι από τα πιο μαγευτικά πράγματα που μπορεί να γευτούν τα αυτιά. Επίσης, ανήκω στην σχολή της μελωδίας. Η τέχνη μου συνίσταται στο να βάζω δέκα - είκοσι νότες στη σειρά με ένα τρόπο που να έχει την δόνηση και την αξία ενός καλού ποιήματος. Στόχος είναι να προκαλέσω δονήσεις από εκείνες που μας κάνουν να αισθανόμαστε ευτυχείς που γεννηθήκαμε άνθρωποι ήτοι «άνω θρώσκοντες», κοινώς, να κοιτάμε ψηλά. Προηγείται λοιπόν η μελωδία. Το σινεμά βέβαια ήταν αυτό που με έφερε κοντά στην ορχήστρα εγχόρδων για το «Summertime in Prague». Προφανώς με επηρέασε και η κλασική μου παιδεία που πήρα κυρίως στην Αγγλία. Εκεί έπαιξα πολλές φορές κιθάρα και μαντολίνο με έγχορδα. Εκεί έζησα την ορχήστρα από μέσα, είναι μέρος της μουσικής ανατροφής μου η ορχήστρα.

Πιστεύετε ότι σήμερα στην Ελλάδα ένας τρόπος για να γράψει κανείς μόνο μουσική και όχι τραγούδια είναι κάνοντας soundtrack; Εννοώ ότι σε μια Ευρωπαϊκή χώρα, αν κάποιος θέλει να γράψει μόνο μουσική και να την εκδώσει, ξέρει ότι θα βρει κι ένα αξιόλογο ευρύ ακροατήριο. Στην Ελλάδα συνήθως αντιμετωπίζεται μ΄ ένα ύφος – σχόλιο της μορφής «Εντάξει, έκανε και μουσική αυτός και τι έγινε, δηλαδή;»

Οι πολιτικοί διατείνονται ότι «ανήκομεν εις την Δύσιν». Από αυτό δόγμα εμείς οι Έλληνες έχουμε δύο ζωτικές διαφορές με την Δύση: η πρώτη είναι το Αλφάβητο και δεύτερη είναι η Ορθοδοξία. Αν το προεκτείνεις αυτό στη μουσική, η ποιητική μας παράδοση λόγω της Γλώσσας, και η μουσική μας παράδοση λόγω της Ορθοδοξίας, έρχονται από διαφορετική γωνία. Η Ευρώπη λέει «ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο» και η Ελλάδα λέει «πα βου γα δη κε ζω νη». Η Ευρώπη μιλάει για τέταρτο, ήμισυ κλπ ενώ η Ελλάδα μιλά για πεταστή, για ίσον, γιά ατζέμ… Συνεπώς ως Έλληνας, είτε λόγιος είσαι είτε αυτοδίδακτος, έρχεσαι από αλλού. Οι Βαυβαροί και κάποιοι Έλληνες φιλοδοξήσανε, υπερπηδώντας τον Ελληνικό μεσαίωνα, να μας κάνουν συνέχεια της αρχαιότητας αλλά με Γερμανικό μανδύα. Οι ίδιοι πιστέψανε ότι μπορεί να υπάρξει κλασσική ορχηστρική Ελληνική μουσική. Και με λύσσα προσπάθησαν αυτό να το επιβάλλουν είτε μέσα από τα ωδεία, είτε μέσα από τις ορχήστρες είτε προωθώντας ονόματα όπως ο Σκαλκώτας, ο Καλομοίρης, κλπ. Παρόλα αυτά δεν υπήρξε ποτέ πραγματικό κοινό γι΄ αυτού του είδους τη μουσική. Κοινό σαν αυτό της Γερμανίας της Αγγλίας της Ρωσίας… Η Ελλάδα είναι μιας άλλης παράδοσης. Η Ελλάδα έχει το Τραγούδι σαν Θεό της, δηλαδή την Ποίηση με την Μουσική. Θεωρεί σπουδαιότερη τέχνη τα τρία λεπτά ατόφιας ποίησης και μελωδίας σε σύζευξη παρά ένα οποιοδήποτε άλλο μουσικό είδος. Ο Έλληνας στο γενετικό του κώδικα έχε το Τραγούδι, δεν έχει τη φόρμα της σονάτας. Γι΄ αυτό, τα δικά μου ορχηστρικά κομμάτια είναι ορχηστρικά τραγούδια, είναι κουπλέ -ρεφρέν. Δεν επεδίωξα να κάνω φόρμες σονάτας, ή παραλλαγές. Θέλησα να απευθυνθώ στα οικεία ώτα των Ελλήνων.

Πιστεύετε ότι αυτό είναι το χαρακτηριστικό των Μεσογειακών λαών γενικότερα;


Η Μεσόγειος έχει το αδυσώπητο φως του ήλιου που δεν επιτρέπει πόζες. Το καλοκαίρι, άμα δεις τα σώματα είτε στην άμμο είτε στη Σταδίου, πώς τα φωτίζει αυτός ο ήλιος, θα δεις την Βυζαντινή Ζωγραφική, αντιθέσεις - φως και σκιά. Δεν βλέπεις διαβαθμίσεις όπως στις ομιχλώδεις φωτογραφίες του David Hamilton ή στους Γάλλους ιμπρεσιονιστές. Δεν υπάρχει η διαβάθμιση από τη σκιά στο φως όπως υπάρχει στο βορρά. Αυτό το φως της Μεσογείου παράγει μία μουσική που έχει στον πυρήνα της την αντίθεση , το κοντράστ. Η μουσική μας περνάει από το φως στην σκιά από το γλυκό στο πικρό. Ο Τσιτσάνης ήταν μάστορας στις κόντρες μουσικά από κουπλέ σε ρεφρέν. Πως και ο Χατζιδάκις στο «Χαμόγελο της Τζοκόντας». Αυτό είναι το φως της Μεσογείου. Στην περιοχή της Μεσογείου, πολιτισμικά – μουσικά είμαστε ένας ενιαίος κόσμος όπως υπήρξαμε πολιτικά από τον Αλέξανδρο μέχρι τους Οθωμανούς. Οι μουσικές όλων των Μεσογειακών χωρών είναι πρώτα ξαδέλφια.

Έχετε κάνει μουσικές σπουδές στη Δύση. Η μουσική που κάνετε όλα αυτά τα χρόνια ανήκει στο Μεσογειακό κλίμα που μόλις περιγράψατε;
Έχω κάνει κιθάρα με τον Γεράσιμο Μηλιαρέση, μπουζούκι με τον Γεράσιμο Κλουβάτο που έγραψε το «Άναψε το τσιγάρο, δώσ΄ μου φωτιά», … Κατόπιν, πήγα στο Λονδίνο κλασσική κιθάρα με πολλούς καθηγητές αλλά κυρίως γνώρισα και με γοήτεψε ο Julian Bream. Πήγα στο Παρίσι και έκανα κι εκεί κάποια πράγματα στην Ecole Normale de Musique de Paris. Πάντως πέρασα κι εγώ την κρίση μου. Γύρω στον δεύτερο με τρίτο χρόνο άρχισε κάτι να με σπρώχνει να τα παρατήσω και να γίνω μπουζουκτσής (κάτι σαν καθυστερημένος εφηβικός καυγάς με τον πατέρα στον οποίο ανακοινώνεις ότι θες να τα παρατήσεις όλα για χάρη του μπουζουκιού). Εκεί βέβαια, ο πατέρας μου σοφά μου είπε «κάνε ό,τι θέλεις, αλλά μην γυρίσεις μετά από δέκα είκοσι χρόνια και μου ζητήσεις τα ρέστα γιατί δεν σε σταμάτησα…». Έβαλα την ουρά κάτω απ΄ τα σκέλια, πήρα το αεροπλάνο και γύρισα στην Αγγλία να τελειώσω αυτό που άρχισα. Έτσι πλησίασα τον Γεράσιμο Κλουβάτο στην συνοικία της Λαμπρινής κοντά στο Γαλάτσι. Βέβαια, δεν υπήρξα ποτέ καλός μπουζουκτσής και εγκατέλειψα το … σπορ γυρίζοντας στη κιθάρα στην οποία νομίζω πως τα καταφέρνω μάλλον καλά. Έτσι λοιπόν ήμουν ένα υβρίδιο ανατροφής από «Κονσερβατουάρ» και από Λαικοδημοτικά. Πάντα είχα μια τεράστια εκτίμηση σε αυτοδίδακτους μουσικούς, Τσιτσάνη, Λέννον και Μακ Κάρτνευ. Αυτοί οι τρεις άνθρωποι ήταν το «Ευ ζην» για μένα. Σήμερα πια είμαι ένας μουσικός που γράφω μουσική σχεδόν για όποιον μου το ζητήσει γιατί κατάλαβα εγκαίρως ότι η παραγγελία ήταν δυνατότερη από την έμπνευση.

Με ρίξατε τώρα με αυτό που είπατε…
Θα καταλάβεις: η παραγγελία γέννησε για μένα τα ωραιότερά μου τραγούδια. Για παράδειγμα, το μεν “Summertime in Prague” γράφτηκε για μια διαφήμιση που δεν παίχτηκε ποτέ και έτσι αργότερα βρέθηκε στα «Φτηνά Τσιγάρα». Το δε τραγούδι «Με τα Μάτια Κλειστά» γράφτηκε σε ένα βράδυ για μιά τηλεοπτική σειρά το «Εσύ αποφασίζεις». Μάλιστα το έγραψα μέσα σε μεγάλο θυμό γιατί προηγήθηκε ένα δυσάρεστο τηλεφώνημα. Εν τούτοις προέκυψε το τραγούδι ακριβώς όπως το ακούτε σήμερα και μέσα σε μία μόνο ώρα. Ή, ας πούμε για το τραγούδι «Λευκό μου Γιασεμί», το έγραψα σε διακοπές στη Μυτιλήνη, καθώς έλαβα ένα τηλεφώνημα από έναν παραγωγό που ήθελε επειγόντως ένα τραγούδι για τη σειρά «Μια ζωή για την Έλσα». Όντας 20 Αυγούστου σε διακοπές το μόνο που κατάφερα ήταν να αγοράσω μια παιδική κιθάρα των 30 ευρώ που την έχω ακόμη για γούρι. Έτσι μέσα σε δύο πρωινά Αυγουστιάτικων διακοπών έγραψα δύο από τα ωραιότερα μου τραγούδια που προέκυψαν από πιεστικές παραγγελίες .

Πάντως στις μουσικές σας υπάρχουν επιρροές από την μουσική των ταινιών του Ιταλικού νεορεαλισμού. Αντίστοιχη επιρροή βλέπουμε και στις ταινίες αυτές καθ΄ αυτές σε θεματικό και σκηνοθετικό επίπεδο, Και η ταινία και η μουσική λειτουργούν υπό τη σκέπη της μελαγχολίας, της αναπόλησης και της ανάμνησης των παιδικών χρόνων και με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί και η δική σας μουσική π.χ. στο “Peppermint” ή στο “Uranya”, έτσι δεν είναι;
Και βέβαια, έχω επηρεαστεί πολύ από την Ιταλική μουσική και ομολογώ ότι εμπνεύστηκα από τις μουσικές του Ιταλικού Μπαρόκ, από τον Ρότα. Παρθενογενέσεις δεν υπάρχουν. Ούτε στη μουσική ούτε στο σινεμά, ούτε στην αρχιτεκτονική ούτε στην επιστήμη. Υπάρχουν τραγούδια ας πούμε που νομίζουν ότι τα χει γράψει ο Τσιτσάνης και όμως δεν είναι έτσι. Ας μιλήσουμε για ένα από τα αριστουργήματα, κατά τη γνώμη μου, της Ελληνικής μουσικής, το τραγούδι «καρδιά μου καημένη» του Μπάμπη Μπακάλη. Όμως η μελωδία αυτή είναι Ινδική. Παρ΄ όλα αυτά ο τρόπος που κόλλησαν αυτά τα λόγια σε αυτή την Ινδική μελωδία κάνουν τον Μπακάλη ιδιοφυή. Δεν θα αποκαλέσω τον Μπάμπη Μπακάλη «κλέφτη», αντίθετα δοξάζω το Θεό που βρέθηκε αυτός να κάνει ένα τέτοιο αριστούργημα. Αν είχε βάλει άλλα λόγια ίσως το τραγούδι να φάνταζε μέχρι και γελοίο.

Πρόσφατα η φίλη σας Έλλη Πασπαλά εξέφρασε την επιθυμία να φύγει στο εξωτερικό σκεπτόμενη πως αν γυρίσει πίσω στην Αμερική βρει τα πράγματα να είναι καλύτερα. Συμμερίζεστε την επιθυμία της και την ανησυχία της;

Κατ΄ αρχάς οι καιροί είναι δύσκολοι για όλους. Αλλά ο,τι ανεβαίνει κατεβαίνει και αντιστρόφως. Τα πράγματα δεν θα πηγαίνουν συνέχεια προς το σκούρο. Το πώς διαχειρίζεται κανείς το ταξίδι του σε αυτό το θείο δώρο που λέγεται «Ζωή» είναι ένα πολύ λεπτό θέμα και συνήθως μπαίνει κανείς σε μια λογική μετανάστευσης είτε υπό το κράτος μια απογοήτευσης είτε υπό το κράτος ενός φόβου για την επιβίωση του όταν αισθάνεται ότι εκλείπουν οι λόγοι για τον οποίους ζεις σε ένα μέρος και ότι θα πρέπει να μετοικήσεις αλλού. Από τη άλλη μεριά η Ελλάδα ήταν πάντα ένα μέρος άνυδρο, άγονο, στέρφο που έχει την ατυχία να κυβερνάται, νε εξαίρεση κάτι μικρά διαλείμματα από πειρατές, τα κόμματα μας έχουν κομματιάσει, και εμείς οι Έλληνες είμαστε πρόθυμοι μετά από κάθε επιτυχία να στήσουμε έναν εμφύλιο, από τον καιρό του Αχιλλέα ακόμα. Συνεπώς, είναι ένας επιπλέον λόγος αυτός για να ρίξεις μαύρη πέτρα πίσω σου. Την Έλλη την καταλαβαίνω για τον επιπλέον λόγο ότι γεννήθηκε στην Αμερική, μας τραβάνε πάντα πίσω τα μέρη που ζήσαμε τα παιδικά μας χρόνια. Θα λυπηθώ αν φύγει, αλλά θα χαρώ γιατί θα έχω έναν λόγο για να πάω μία βόλτα ως την Αμερική. Από την άλλη, ομολογώ πως η Ελλάδα με διώχνει όσον αφορά τον χαμηλού επιπέδου δημόσιο βίο της, τις κακές δημόσιες υπηρεσίες της, τα κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος, την έλλειψη οργάνωσης και κοινού νου... Αυτά τα πράγματα σε καταβάλλουν κι όταν είσαι ένα ενεργητικό κύτταρο με ορμές και χυμούς να δώσεις, ίσως πρέπει να φεύγεις, δεν ξέρω…. Δεν μετανιώνω που δεν υποχώρησα στις παροτρύνσεις της Ευανθίας να φύγουμε για Αγγλία πριν μερικά χρόνια αλλά έχω και την απορία πώς θα ήμασταν τώρα αν το είχαμε τολμήσει.

Πιστεύετε πως μέχρι τώρα καταφέρατε να ζήσετε με αξιοπρέπεια; Η δουλειά σας αναγνωρίστηκε;

Εγώ υπήρξα πάρα πολύ τυχερός. Κάνω μια δουλειά που δεν είναι δουλεία, το παιχνίδι μου το έκανα τρόπο επιβίωσης. Μεγαλώσαμε με την Ευανθία τα παιδιά μας, ζήσαμε μια καλή ζωή, και ζούμε ακόμα μια καλή ζωή, με τις τεθλασμένες της πάντοτε αλλά θεωρώ ότι ζήσαμε μια ευλογημένη έως τώρα διαδρομή. Πριν δέκα χρόνια αν με ρωτούσες θα σου έλεγα ότι με ένοιαζε η αποδοχή του κόσμου. Τώρα από λίγο έως καθόλου…Σκέφτομαι πως το σημαντικό είναι να γευτώ και να καταλάβω ένα μέρος από το δώρο της ζωής. Να πλησιάσω την Αλήθεια. Η αναγνώριση, οι απολαύσεις, οι ηδονές είναι ωραία πράγματα αλλά δεν πρέπει να τους δίνουμε μεγαλύτερη αξία από αυτό που τους αναλογεί.

Υπάρχει στον ορίζοντα καινούργια κυκλοφορία με δικά σας τραγούδια;


Έχω κάποια έτοιμα που παίζουμε με την «Ορχήστρα του Δρόμου» όπως το «Τι Σπατάλη» και το «Ψέμμα μου» και ένα ξαδερφάκι του «Summertime in Prague» το « I can’t fall in love anymore» και πολλά που είναι με τις σκαλωσιές ακόμα και τα παιδεύω. Θα βγουν, θα βγούν, θα έρθει ή ώρα τους.

Δεν υπάρχουν σχόλια: