Δευτέρα 22 Αυγούστου 2011

Με αφορμή το Sputnik Caledonia του Andrew Crumey




Η Τέχνη και η Επιστήμη έχουν διαχωριστικές γραμμές;  Λαμβάνοντας υπόψιν τη δημόσια εικόνα τους αλλά και τα εργαλεία ανάπτυξής τους η απάντηση θα έπρεπε να είναι θετική. Αν θεωρήσουμε ότι υπάρχει ένα εργαλείο του οποίου η χρήση δεν είναι υποχρεωτική στην Τέχνη τότε αυτό θα ήταν η Τυπική Λογική (Τ. Λ. – Formal Logic). Πράγματι, αν είχαμε υποχρεωτική τη χρήση της Τ.Λ. στην Τέχνη τότε επ’ ουδενί δεν θα διαχωριζόταν αυτή από την Επιστήμη. Αν κάτι υπακούει σε εμπειρικούς κανόνες που εμφυτεύονται στη συνείδησή μας, όπως το modus ponens, τότε μπορεί να γίνει αποδεκτό και από την Επιστήμη – κοινή λογική. Βέβαια, μια Θεωρία που βασίζεται στην Τ.Λ. αλλά ταυτόχρονα αποδέχεται παραδοχές του στυλ «1+2 = 5» πάλι γίνεται αποδεκτή υπό την προυπόθεση ότι τα 1, 2, 5 δεν αντιπροσωπεύουν τους γνωστούς μας ακεραίους αλλά κάποιους άλλους «αριθμούς». Τέτοιες θεωρίες είναι για παράδειγμα οι θεωρίες των modulae (ισουπολοίπων) στα Μαθηματικά.


Η Τέχνη προσφέρει ελευθεριότητα  και αυτή είναι και η βασικότερη προϋπόθεση της. Αν η Τέχνη υπακούει σε καλούπια τότε παύει να είναι Τέχνη; Ναι, διότι ίσως δεν προσφέρει στον δημιουργό της την απαραίτητη Λύτρωση. Αν ένας άνθρωπος λυτρώνεται κάνοντας χρήση κανόνων τότε δεν υπάρχει πρόβλημα, αν όμως απαιτεί και από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες να δουλεύουν με χρήση κανόνων, τότε απαιτεί από αυτούς να μην κάνουν Τέχνη αλλά κάτι άλλο (στρατευμένη Τέχνη, ίσως;…). Κατά συνέπεια ο άνθρωπος που λυτρώνεται μέσω της Επιστήμης είναι καλλιτέχνης. Έχει τη δική του ελευθεριότητα, άρα αμφότερες η Ελεύθερη Έκφραση και η Λύτρωση ικανοποιούνται.  Τι συμπεραίνουμε λοιπόν; Ότι θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την Επιστήμη σαν ένα υποσύνολο του ευρύτερου συνόλου που λέγεται Τέχνη. (Παρά το γεγονός ότι η Τέχνη δεν είναι ένα «καλά ορισμένο σύνολο» εν τούτοις εμείς δεν έχουμε τέτοιες απαιτήσεις διότι … Τέχνη κάνουμε στο κάτω – κάτω).


Υπάρχουν στιγμές που η ελευθεριότητα έγινε αποδεκτή από τη Επιστήμη; Η απάντηση είναι κάπως διφορούμενη. Στα μέσα του 20ου αιώνα ο Kurt Godel με το περίφημο «θεώρημα της μη πληρότητας» άφησε ένα παραθυράκι στο οικοδόμημα της Μαθηματικής Λογικής για να μπορεί να μπαίνει από εκεί το παράλογο και να «νομιμοποιείται» (όχι με το τέχνασμα «βαφτίζω το κρέας ψάρι» αλλά καθιστώντας ενδεχομένως αποδεκτές δύο αντιφατικές λογικές προτάσεις που υπακούουν στα ίδια αξιώματα). Στην πραγματικότητα το μεγαλύτερό του εφεύρημα ήταν η επιστημονική αποδοχή των διαφορετικών επιπέδων ερμηνείας ήτοι της Γλώσσας και της Μεταγλώσσας. Αν φύγουμε τώρα από το πεδίο των Μαθηματικών και προσχωρήσουμε στο πεδίο της Φυσικής τότε θα διαπιστώσουμε ότι το παράλογο, το λογικά αντιφατικό, «νομιμοποιείται» μέσω της Κβαντικής Θεωρίας. Σήμερα πια είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι τα πιο ευφάνταστα σενάρια για τον κόσμο μας θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά ενώ η σύγχρονη Επιστήμη έχει ήδη αλλάξει (κατά Thomas Kuhn) Επιστημονικό Παράδειγμα και όροι έρευνας καθώς και τα αντικείμενα αυτής έχουν μετατραπεί άρδην.


Υπάρχει βέβαια ένα ζητούμενο: η κοινωνία είναι κοινωνός αυτών των προηγούμενων μεταβολών; Η κοινωνία δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμα ότι φαινόμενα που αγγίζουν το χώρο της Μεταφυσικής συνιστούν αντικείμενο μελέτης εδώ και τουλάχιστον 40 χρόνια. Οι πρώτοι επιστήμονες που έκαναν τέτοιες έρευνες τέθηκαν στην αρχή στο περιθώριο αλλά τώρα πια δημοσιεύσεις, ανακοινώσεις, papers φιγουράρουν σε επιστημονικά περιοδικά βιβλιοθήκης και σε πρακτικά συνεδρίων χωρίς να γίνονται αποδέκτες επιστημονικής αμφισβήτησης (ενώ επιδέχονται ίσως πολλαπλές ερμηνείες). Εν ολίγοις τα παράλληλα σύμπαντα δεν είναι τσαρλατανισμοί, τα φαινόμενα ψυχώ αντιμετωπίζονται πολύ πιο προσεκτικά και σοβαρά, ιδωμένα όλα στα πλαίσιο μιας ενιαίας θεωρίας που βλέπει το σύμπαν σαν ένα Όλον όπου οποιαδήποτε διαταραχή σε κάποια χωροχρονική γωνιά του επηρεάζει όλες τα χωροχρονικά σημεία ενός Σύμπαντος που έχει τις ιδιότητες ενός χώρου Μινκόφσκι. Το κάθε τι φαίνεται πως «καταγράφεται» σε κάτι σαν σκληρό δίσκο, κάτι σαν το Ακασικό Πεδίο. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τελικά το κάθε «γεγονός» στο Σύμπαν δεν είναι παρά ένα Μητρώο του οποίου οι συντεταγμένες είναι κι αυτές καταγεγραμμένες  στο Ακασικό Πεδίο.

Είναι προφανές ότι τα όρια μεταξύ Επιστήμης και Τέχνης είναι, αν μη τι άλλο ευμετάβλητα. Ο Goethe  είναι από εκείνους τους ανθρώπους που είδαν αυτό από νωρίς και το κοινοποίησε στον κόσμο με το έργο του και με τον δικό του τρόπο. Μόνο που τότε δεν το έδωσε ακριβώς με τέτοιους όρους. Το διαπίστωσε όμως. Και όταν το κοινοποίησε ίσως αρκετοί να μην κατάλαβαν αυτό που ήθελε να πει. Αλλά ευτυχώς το έργο του παραμένει και εμπνέει ανθρώπους που μας κοινοποιούν μέσω της Τέχνης αυτήν τη διαπίστωση για τα ακριβοθώρητα σύνορα ανάμεσα στους δύο χώρους. Ένας τέτοιος σύγχρονος δημιουργός είναι ο Andrew Crumey. Ο Crumey έχει το πλεονέκτημα να έχει τις βασικές του σπουδές, στα Μαθηματικά ενώ το διδακτορικό του είναι στη Θεωρητική Φυσική. Άρα είναι καλός γνώστης των επιστημονικών εξελίξεων και επειδή είναι Καλλιτέχνης μας τα κοινοποιεί όλα αυτά τα «παράξενα» που συμβαίνουν στο Σύμπαν μέσω της Τέχνης, μέσω της Λογοτεχνίας. Ιδού λοιπόν το τελευταίο του βιβλίο το Sputnik Caledonia (εκδ. ΠΟΛΙΣ) βιβλίο που πρωτοεκδόθηκε στην Αγγλία πριν από 3 χρόνια. Πατάει στα χνάρια των προηγούμενων του έργων (Πφιτς, Αρχή του DAlembert , κύριος Μι, Μόμπιους Ντικ) και δημιουργεί ένα Σύμπαν που χωρά τα Πάντα: ο,τι μπορεί και δεν μπορεί να λεχθεί, ο,τι μπορεί και δεν μπορεί να γίνει.


Φυσικά για γα μπορέσουν να δοθούν με μαεστρία όλα αυτά χρειάζεται ένα όχημα που θα είναι άνετο τουλάχιστον για τους υποψιασμένους και μυημένους αναγνώστες. Αυτό είναι το όχημα της διήγησης, της μυθοπλασίας. Το στόρυ αποτελείται από 3 κεφάλαια που διαδραματίζονται σε παράλληλους κόσμους που όμως τέμνονται κάπου, κάτι  σαν τις ευθείες του Λομπατσέφσκι. Όπως είναι φυσικό υπάρχουν κοινά πρόσωπα και κυρίως ο κεντρικός ήρωας ο Ρόμπιν Κόιλ που γεννιέται σε μια Σκωτία «αληθινή», ανδρώνεται σε μια Σκωτία κομμουνιστική και «τελειώνει» σαν μια «δυαδικότητα» σε μια Σκωτία «αληθινή». Χιούμορ, Ευρηματικότητα, Ποίηση, Φιλοσοφία, Μαθηματικά, Φυσική, Πολιτική, Ψυχοφυσική επιστρατεύονται σε ένα εκρηκτικό μείγμα που αν το πιάσεις στα χέρια σου απλά βουλιάζεις μέσα του σαν να μπαίνεις σε μια Μαύρη Τρύπα (παρεμπιπτόντως εκπληκτικοί οι υπαινικτικοί παραλληλισμοί της Μαύρης Τρύπας με τον Γυναικείο Κόλπο) και βεβαίως δεν θα βγεις από αυτήν αν δεν … τελειώσεις με γέλιο και με κλάμα μαζί! Τελικά για αυτόν τον μεγαλοφυή δημιουργό που ακούει στο όνομα Andrew Crumey πρέπει να ισχύει η αγαπημένη στον Μαρξ ρήση του Τερέντιου nihil humani a me alienum puto (τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο). Ένα βιβλίο για τους αληθινά ανήσυχους γραμμένο από έναν πανάξιο μεταμοντέρνο ταραξία - επιστήμονα της Λογοτεχνίας.  Υποκλινόμαστε!

Δευτέρα 25 Ιουλίου 2011

Μία, δύο, τρείς, πολλές ελλάδες



Μέσα στο καλοκαίρι επέστρεψα για μια ακόμα φορά στην πατρώα γή των Χανίων για να περάσω τις διακοπές μου. Είμαι από εκείνους τους τυχερούς κατοίκους της πρωτεύουσας που έχουν τη δυνατότητα να έχουν μια βάση και στην επαρχία, μια βάση όχι μόνο για διακοπές αλλά ίσως και για ένα πρόσθετο εισόδημα, αγροτικό ή μη. Επειδή είναι γνωστός σε όλους μας ο αναβρασμός της κοινωνίας λόγω ΔΝΤ, Μνημονίου κ.λ.π. δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο γεγονός ότι ταξιδεύοντας από τη πρωτεύουσα προς τα Χανιά διαπιστώνω την ύπαρξη διαφορετικών προσλαμβανουσών. Ο κόσμος της Αθήνας βιώνει την κρίση με ένα τρόπο που η Κρήτη δεν μπορεί να τον κατανοήσει. Είναι απολύτως λογικό και κατανοητό ότι οι Χανιώτες έχουν ένα απάγκιο για την κρίση σε όσο δύσκολη οικονομική κατάσταση και αν βρεθούν. Υπάρχει ακόμα το χωριό που είναι κοντά, υπάρχει το περιβολάκι, υπάρχουν οι ελιές, υπάρχει ο κήπος… Ακόμα και στο δρόμο να βρεθείς επαγγελματικά, πάλι «σώνεσαι», θα τη βγάλεις. Αυτό επ ουδενί δεν συμβαίνει στην πρωτεύουσα. ΟΙ ρυθμοί, οι εντάσεις, ο φόβος, η απελπισία, ο ζόφος βρίσκονται σε ερυθρούς βαθμούς συναγερμού. Προφανώς η επαρχία δεν μπορεί να χωνέψει και πολλά από τον «πόλεμο» που βίωσε η πρωτεύουσα την 29η Ιουνίου, μέρα ψήφισης του Μεσοπρόθεσμου. Οι συζητήσεις δείχνουν ότι ένα μεγάλο μέρος του κόσμου το εξέλαβε ως μεγάλης έκτασης επεισόδια, χωρίς να κατανοεί ούτε το πρακτικό αλλά κυρίως ούτε το πολιτικό βάθος. Για να μην μιλήσουμε για την άγνοια που έχει ο περισσότερος κόσμος για το τι εστί «Εφαρμοστικός Νόμος». Οι περισσότεροι ψυχανεμίζονται ότι κάτι δεν πάει καλά αλλά πόσοι γνωρίζουν συνειδητά ότι η χώρα μας που έχει περάσει κι άλλες πτωχεύσεις και πολέμους με αποκορύφωμα τη Γερμανική Κατοχή ουδέποτε καταδέχτηκε εδώ και διακόσια σχεδόν χρόνια να παραχωρήσει Γη και Υδωρ στους ξένους, κάτι που το κάνει για πρώτη φορά μέσω του Μεσοπρόθεσμου και του Εφαρμοστικού Νόμου; Πόσοι αναγνωρίζουν ότι το μέλλον δύο γενιών υποθηκεύτηκε για τα επόμενα 30 χρόνια;
Κι ενώ διαπιστώνουμε αυτές τις αντιφάσεις που συμβαίνουν στην ίδια χώρα κι ενώ αρκετοί από τους ανθρώπους εκείνους που βρίσκονται σε θέσεις υπουργικές, βουλευτικές, γραμματειακές, θέσεις αυτοδιοίκησης δεν χαμπαριάζουν ακόμα ότι το παραμύθι με τους «ημέτερους» θα πάρει ένα τέλος (και μάλιστα με βίαιο τρόπο, αλλά, καλύτερα έτσι) υπάρχουν και μια σειρά νέοι άνθρωποι που φέρνουν τη χώρα μπροστά. Δουλεύουν σιωπηλά αλλά επίμονα και καθώς θα αναφερθούμε μόνο στη φετινή χρονιά, επισημαίνουμε: για πρώτη φορά η χώρα μας έλαβε χρυσό μετάλλιο στο διαγωνισμό της Διεθνούς Μαθηματικής Ολυμπιάδας Σχολείων. Επίσης για πρώτη φορά έλαβε χρυσό μετάλλιο στο Διεθνή Μαθηματικό διαγωνισμό για φοιτητές. Ομάδα του Πολυτεχνείου Κρήτης έλαβε το πρώτο βραβείο σε διεθνή διαγωνισμό ασφάλειας και οικονομίας οχημάτων. Δυο νεαροί «αλανιάρηδες» κομπιουτεράδες έλαβαν το πρώτο βραβείο σε διεθνή διαγωνισμό της Microsoft προτείνοντας ένα πρόγραμμα περιήγησης σε πολιτιστικούς και αρχαιολογικούς χώρους μετά από 350 χιλιάδες υποψηφίους. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια η Ελλάδα έθεσε φέτος υποψηφιότητα στα Όσκαρ και για πρώτη φορά στην ιστορία της συμμετείχαμε στην τελική πεντάδα των υποψηφίων για τα μουσικά βραβεία Γκράμμυ. Αυτές είναι οι πολλές Ελλάδες: άλλοι στη νιρβάνα τους, άλλοι στη ζωντάνια τους, άλλοι στο κέφι τους, άλλοι στη κατάθλιψή τους, άλλοι στη απογοήτευσή τους, άλλοι στους προσωπικούς ή πολιτικούς αγώνες τους μα πάνω απ΄ όλα ένας τόπος που μπορεί να βγάζει ανθρώπους που δημιουργούν. Για όλους αυτούς τους πολυβραβευμένους νέους αλλά και τους ανώνυμους άλλους που δεν διακρίνονται αλλά παράγουν, οι αυτοκράτορες των Διεθνών Τραπεζών ετοιμάζουν ένα ζοφερό μέλλον. Θα τους αφήσουμε;  

Δευτέρα 11 Ιουλίου 2011

Το γάλα και η στάχτη


Εισπνέουμε το ετεροβαρές
Ανομοιόμορφη κατανομή των ηθών
Χτίζουμε σε κόμβους, σε κοιλάδες και σε κορυφές
Σε κενά και σε τείχη
Οι χούφτες των χεριών μας μυρίζουν γάλα ή στάχτη από τα μαλιά
Κι αποκαμωμένοι γυρίζουμε στο μέλλον
Να πλαγια΄σουμε με την Ιδέα μας πάνω σε Πλατείες
να καπνίσουμε χαρμάνι από Κυάνιο και από Vagina
Στέργουμε ο ένας τον άλλο
εν με΄σω μικρών μηνυμάτων και νευμάτων
Η επόμενη στιγμή εκρήγνυται στον κόρφο μας

Κυριακή 10 Ιουλίου 2011

Αφυλο

Δυο αντικριστοί Καθρέπτες
Και στη μέση Αυτή
Στον έναν βλέπει τους εραστές του παρελθόντος
Αποστρέφεται την κάμερα
Μακρινό στον άλλον Καθρέπτη
Οι εραστές του Μέλλοντος
Ορμάει
Είναι άφυλοι, Άντρες - είδωλα του παρελθόντος
Χρωστούν Ηδονή
Βγαίνει από το Κάτοπτρο ο Νάρκισσος. Άφυλος
Την κοιτά με ορμή αλλά χωρίς ορμές
Τα δάχτυλά του σχεδιάζουν κινήσεις
Κατεβάζει σπέρμα από το Συμπαντικό Ιστό
και το αποθηκεύει στη Μητρική της.

Εξετέθην

Άπλωσα τα δίχτυα μου σε τέσσερις Πυλώνες
Το μέλλον μού φώτισε τις ρίζες
Ροζιασμένες φωνές του επέκεινα
Ξάφνου, διάρρηξη στο σύμπλεγμα
Πλήθη του Έναστρου σε τύρβη
Α! ο Γκαριμπάλντι σε ενδοσκόπηση
Οι σπουδαίες χώρες!
Οι Μεγάλες Αυτοκρατορίες! Τα Χερουβείμ!
Τα Δώρα του Θεού είναι τρύπια
Κάποιος στο φανάρι Σπέρνει  την "Κενή Διαθήκη"
Προσέχω το διάκενο ανάμεσα στην "Κενή" και στο "Διαθήκη"
Τι τα ενώνει; Ένα άλμα στο κενό. Τόσο απλό
Και εξετέθην

Παρασκευή 8 Ιουλίου 2011

Θανάσης Παπακωνσταντίνου – μια απόπειρα ακρόασης και ανάγνωσης του έργου του- δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Μετρονόμος", τεύχος 39- Δεκέμβρης 2010





Του Αντώνη Περιβολάκη

Υπάρχουν φορές που νομίζεις ότι μια ανώτερη δύναμη έχει δώσει απλόχερα σε μερικούς ανθρώπους κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Είναι όταν νιώθεις ότι η φύση επιτηδευμένα έχει πετάξει στα σκουπίδια κάθε τσιγκουνιά της και προσφέρει - αφειδώλευτα - χαρίσματα σε μερικά δημιουργήματά της. Αλλά και από την άλλη, ακόμα κι αν βγάλουμε τα γυαλιά του ορθολογιστή κι αντί για «φύση» δούμε με ένα απόλυτα προσωπικό τηλεσκόπιο τις ψυχές που σουλατσάρουν ατέρμονα στο σύμπαν περιμένοντας μια ολοκλήρωση, μια … «ένωση» με το Εν, και ταυτόχρονα προικίζουν απνευστί κάποια επιλεγμένα αλητάκια του σιναφιού της ύλης ε, τότε σίγουρα σε αυτά τα αλητάκια που από κάπου εκεί αλλού «τα παίρνουν χοντρά» ναι, σε αυτά τα αλητάκια ανήκει ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου (Θ. Π. στο εξής). Και σε όσους φαίνονται περίεργα και συνάμα υπερβολικά όλα τα παραπάνω σαν εισαγωγή για αυτόν τον τραγουδοποιό μάλλον δεν έχουν ακόμα ανοίξει αρκετά τα αυτιά τους για να δουν αυτά που μπορούν να δουν μέσα από τα δημιουργήματα αυτού του ανθρώπου.
Ίσως για τους πολλούς να μην είναι δόκιμο να μιλάμε με τέτοια λόγια σε ένα μουσικό περιοδικό, όταν αντί για παρουσίαση του έργου ενός καλλιτέχνη φαντάζει σα να προσπαθούμε να κάνουμε προσηλυτισμό στα κελεύσματα ενός μύστη ή ενός αερικού. Όχι, δεν έχουμε τέτοιες προθέσεις, αν και οι αδυναμίες δεν κρύβονται. Εν τούτοις, όσο και αν είμαστε οπαδοί ενός ορθολογισμού, έχει κι αυτός τα όριά του, η ζωή το έχει αποδείξει, και τα εργαλεία του ορθού λόγου είναι επαρκή μέχρις ενός σημείου. Προς επίρρωση μιας τέτοιας «μεθόδου» θα επικαλεστώ τον πρόσφατα χαμένο υπερρεαλιστή ποιητή μας Έκτωρα Κακναβάτο που συνηγορώντας για τέτοιες «μεθοδολογίες» υποστήριξε σε ένα ποίημα του πως

«Όταν η γλώσσα δεν κάνει άλλο παρά να υπηρετεί τον Λόγο καταστρέφει την πάμφωτη αταξία των πραγμάτων• Κι αυτά την εκδικούνται θάβοντάς την στην αιθάλη τους.»

Κάπου εκεί σταματά η λογική και αρχίζει … όχι ο στρατός αλλά η Τέχνη, και μάλιστα η εμπνευσμένα ανεπιτήδευτα Τέχνη, αυτή που ανακατεύει τη Λογική με το Παράλογο, αυτή που αναδεύει τις Μνήμες με τα Όνειρα και με τις Εικόνες της πρόσκαιρης ζωής μας. Αυτή που φωτίζει τα αιώνια αινίγματα της ύπαρξής μας, μας υπενθυμίζει το πρόσκαιρο του πράγματος και , πάνω απ΄ όλα, μάς δίνει την χρειαζούμενη παρηγοριά. Η Τέχνη είναι χωρίς όρια, φτάνει να μην είναι τέχνη για την τέχνη, να μην υπόκειται σε κανόνες, νόρμες και φορμαλισμούς. Είναι αλήθεια πως μια μικρή μόνο μειοψηφία αλλοπαρμένων, αλαφροΐσκιωτων ή πονεμένων ανθρώπων καταφέρνει να ξεφύγει από αυτά τα στεγανά, και το βέβαιο είναι πως τέτοιοι δημιουργοί δεν είχαν και ποτέ στη ζωή τους τέτοιου είδους στεγανά. Είναι Αναρχικοί από γεννησιμιού τους, Αναρχικοί με την πιο υψηλή, ειλικρινή και ευγενή έννοια του όρου, και όσοι τους καταλαβαίνουν και τους αγαπούν κινούνται στις ίδιες έναστρες αλέες. Ο Θ.Π. με την σχεδόν 20ετή διακριτική παρουσία του επιβεβαιώνει την ιδιότητα αυτή: την ιδιότητα του «ανήκειν» σε εγκόσμια και υπερκόσμια χαοτικά σύνολα που ταλαντεύονται ανάμεσα στον πρωτογονισμό και την άπιαστη ομορφιά.


«…Όσες κι αν χτίσουν φυλακές, κι αν ο κλοιός στενεύει,
ο νους μας είναι αληταριό που όλο θα δραπετεύει…»

Όπως σε κάθε τραγουδοποιό τα γεννήματά του αποτελούνται από 2 μέρη: τη μουσική και το στίχο. Αξίζει να παραθέσουμε τη θέση του Θ.Π. σε αυτό το θέμα όπως τη διατύπωσε σε ραδιοφωνική συνέντευξή του πριν από μερικά χρόνια:
«Η μουσική επειδή στηρίζεται στο συναισθηματικό χάος που έχει ο καθένας μέσα του, είναι και πιο απύθμενη, ενώ ο λόγος, κατά την γνώμη μου, έρχεται κάποια στιγμή που στερεύει. Ό,τι είναι να πεις, το λες κάποια στιγμή. Και έτσι μπορώ να πω ότι είμαι πιο κοντά στην μουσική. Από την άλλη μεριά βέβαια αναγνωρίζω ότι ο λόγος κάνει πολύ πιο ευθύβολο το τραγούδι, δηλαδή το στέλνει κατευθείαν στην καρδιά.»
Η μουσική του Θ.Π. δεν είναι εύκολο να ενταχθεί σε κάποιο από τα κυρίαρχα ρεύματα. Αντιθέτως είναι δύσκολο να αναζητήσει κανείς κάποιο είδος που να μην έχει επηρεάσει τον καλλιτέχνη (δημοτική μουσική, ανατολική, λαϊκά, ρεμπέτικα, ροκ, έντεχνα, κλασσική, ατονική, μινιμαλιστική κ.α.). Παρ΄ όλα αυτά, όπως δηλώνει και ο ίδιος αυτό που λατρεύει είναι η δημοτική μουσική με ιδιαίτερη προτίμηση στα Ηπειρώτικα. Σίγουρο είναι ότι ο Θ. Π. δεν είναι μεταμοντέρνος, δεν είναι avant garde. Και αναφέρω αυτόν τον αποκλεισμό επειδή μερικοί επαγγελματίες του είδους εύκολα θα ενέτασσαν τα τραγούδια του σε αυτές τις κατηγορίες. Οι κυριότεροι λόγοι γι΄ αυτήν την κατηγοριοποίηση που ήδη στο παρελθόν έχει πραγματοποιηθεί είναι δύο: πρώτον διότι είναι επαγγελματίες μουσικοκριτικοί και πρέπει να βάζουν δημοσίως ταμπέλες και κουτάκια και δεύτερον επειδή εκ πρώτης όψεως τα δημιουργήματα του Θ.Π. έχουν σαφή υβριδικό χαρακτήρα είτε μουσικά είτε θεματολογικά. Θεωρώ πως στον Θ.Π. (όπως και σε μια μικρή μειοψηφία άλλων δημιουργών) είναι λάθος να γίνονται τέτοιου είδους απόπειρες διότι ο οποιοσδήποτε κριτικός θα ξέφευγε από την ουσία των δημιουργημάτων. Ενώ λοιπόν είναι απολύτως θεμιτό να συζητάμε για ένα προϊόν καλλιτεχνικό, σε περιπτώσεις σαν του Θανάση καλό είναι να παίρνεις πρώτα μια βαθιά ανάσα πριν βυθιστείς στα ζωοφόρα σκοτάδια του. Τηρουμένων των αναλογιών θα λέγαμε πως όσο οι θεωρίες της φυσικής εξηγούν τον κόσμο με την χρήση 3 διαστάσεων τα πράγματα είναι συμβατικά. Όταν όμως εισαχθεί και κάποια 4η ή 5η ή περισσότερες διαστάσεις τότε το παιχνίδι χοντραίνει και το σύνθημά μας για την ερμηνεία του κόσμου πρέπει να είναι ένα: σεβασμός στον στοχαστή που κάτι μας φέρνει!

Η θεματολογία του είναι ένα άλλο τεράστιο κεφάλαιο. Είναι ξακάθαρο από την αποτίμηση του έργου του ότι ο Θ.Π. εν αντιθέσει με τους περισσότερους δημιουργούς, έχει έναν πολύ μικρό αριθμό καθαρά ερωτικών τραγουδιών. Ο ίδιος σε συνέντευξη του ομολογεί:
«…περιγράφω πιο άφυλα συναισθήματα, χωρίς να το επιδιώκω διανοητικά. Εγώ νομίζω πως ο πυρήνας του ανθρώπου δεν είναι το φύλο γιατί άμα το ανοίξεις κι αυτό, είναι όπως ανοίγεις τα φύλλα ενός κρεμμυδιού, το φύλο είναι το πρώτο που συναντάς. Δηλαδή, αυτά που βιώνει κανείς σαν ον και όχι σαν άντρας ή σαν γυναίκα, είναι ακόμα πιο βαθιά τραβηγμένα. Και αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον δεν έχω και πολλά ερωτικά τραγούδια».
Πρόκειται για μια ομολογία – κλειδί στην ακρόαση του έργου του. Ενδιαφέρεται για θέματα που θα μπορούσαν να απασχολήσουν ή να ερεθίσουν τον καθένα μας. Η βροχή, τα άστρα, οι πέτρες, τα δάκρυα, ο άνεμος, τα λουλούδια, τα ζώα, τα ζουζούνια και οι ικανότητές τους, το ξύπνημα, ο έρωτας, το ερωτιάρικο παιχνίδι, η παρέα των φίλων, η δουλειά, τα μωρά, οι γιορτές, το ψέμα, οι γέροι, οι καλόγεροι, ο ύπνος, οι ψυχές των ζώντων και των νεκρών, τα όνειρα, οι υπεραισθητηριακές εμπειρίες. Μέχρι και «αυτό που δεν μπόρεσε να υπάρξει» έχει θέση στη θεματική βεντάλια του Θ.Π. Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι οι περισσότεροι στίχοι δεν είναι στιχάκια, δεν γράφτηκαν για να γίνουν ακριβώς τραγούδια. Είναι ποιήματα. Δηλαδή,ενώ αρκετά από αυτά έχουν εικόνες που δεν είναι αφηρημένες εντούτοις αυτά χαρακτηρίζονται από πυκνότητα νοημάτων. Για παράδειγμα η «Βέρα» (CD «Στην Ανδρομέδα και στη Γη») είναι απλές καθημερινές εικόνες και σκέψεις δοσμένες μέσα από ένα γνωστό παραμύθι που σε προβληματίζουν και γελάς, θες δε θες, για τη φύση σου, ενώ το «Σαν αστραπή» (CD «Ο Σαμάνος») εμπεριέχει βαθιά φιλοσοφική σκέψη που δίνεται μέσω της ποίησης. Ο Θ.Π. αγαπά ιδιαίτερα την ποίηση, το λέει και το ξαναλέει και μάλιστα παραδέχεται την αδυναμία του σε έναν ποιητή – φορέα νοηματικής πυκνότητας και Παπαδιαμαντικού θάλπους: το Νίκο Καρούζο. Έναν ορισμό – αφορισμό της ποίησης μας τον έδινε ο Θ.Π. παλιά μέσα από τις συναυλίες του όταν τραγουδώντας το «Άλφα τελεία Μάνθος» (CD «Βραχνός προφήτης», το τραγούδι είναι διασκευή ποιήματος του Χρήστου Μπράβου) δημιουργούσε μια διελκυστίνδα ανάμεσα στον δικό του στίχο «στα δόντια το μαχαίρι» και στην πρωτότυπη ποιητική εκδοχή «τα δόντια στο μαχαίρι».

Ελάχιστες είναι οι φορές που έβαλε στους δίσκους του στιχουργικές δημιουργίες κάποιων άλλων τις οποίες θα δούμε παρακάτω στην παρουσίαση της δισκογραφίας του ενώ δεν δίστασε να «κλέψει» (με την Χατζιδακική έννοια του όρου) φράσεις από άλλα τραγούδια και να τα ενσωματώσει στα δικά του. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις: «η βάρκα μας η κουρελού», ο «Άγγελος -Εξάγγελος» (- προάγγελος της μεταγενέστερης συνεργασίας του με τον Σαββόπουλο;), η ιδιότυπη μουσική διασκευή στα «Κάλαντα»…
Πώς γεννιούνται όλα αυτά; Ποια είναι τα θέματα και ποιες οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εμπνέεται ο Θ.Π.; Χρειάζεται, άραγε, «φύση και ηρεμία» όπως αρκετοί επαγγελματίες του είδους, προκειμένου να εμπνευστεί; Κατηγορηματικά : Όχι! Μας το έχει δηλώσει σε συνεντεύξεις του αρκετές φορές. Μπορεί να εμπνέεται ακόμη και στους 4 τοίχους, εξάλλου «δεν έκανε ταξίδια μακρινά» στη ζωή του. Τι είναι αυτά που κάνει ο Θ.Π.; Πώς δημιουργεί; Ο διάσημος γλύπτης της Αναγέννησης Μιχαήλ Άγγελος έλεγε πως δεν έκανε γλυπτά απλά σκάλιζε τα μάρμαρα για να αποκαλύψει τις μορφές που ήδη υπήρχαν και ήταν κρυμμένες εκεί μέσα. Ο Θ.Π. αποκαλύπτει τις εικόνες και τα μηνύματα που του έρχονται δίνοντάς τους στίχους και μουσική. Πάλι από παλιότερη συνέντευξή του αντιγράφουμε:
«Τι διαμορφώνει αυτές τις καταστάσεις; Θα ξαναπώ πάλι το ίδιο, το χάος. Δηλαδή σκέφτομαι ότι μια ασήμαντη στιγμή στην ζωή ενός δημιουργού, δηλαδή το να κάθεται κάποια στιγμή στα σκαλοπάτια, σε κάποια σκαλοπάτια, και να κοιτάζει τον ήλιο ας πούμε, να κοιτάξει για μια στιγμή στον ήλιο, αυτή η στιγμή μπορεί δημιουργικά να είναι πολύ πιο σημαντική από μια επανάσταση που θα συμβεί στα χρόνια του ή από οτιδήποτε άλλο. Δηλαδή είναι τόσοι οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την πορεία σου που είναι ανεξέλεγκτο, χαοτικό.»
Σε παλιότερη επίσης κουβέντα μας και ενώ συζητούσαμε για την κατά καιρούς παράθεση διαφορετικών και ίσως άσχετων σε πρώτο επίπεδο εικόνων στο ίδιο τραγούδι, μιλάει για ένα είδος «αυτόματης γραφής» που είχαν και οι σουρεαλιστές ποιητές. Έτσι, μιλώντας για την έλευση διαφορετικών εικόνων διαπίστωνε :
«Ήρθαν και μάλιστα προβληματίστηκα και έλεγα μέσα μου: μα πώς μπορεί να έρχονται έτσι όλα αυτά, τα οποία, φαινομενικά, είναι και ασύνδετα; κι όμως τελικά κάθεται καλά, το ακούει και ο άλλος το τραγούδι, το τραγουδάει, δεν παραξενεύει κανέναν αυτή η παράθεση εικόνων. Έχω την εντύπωση, λοιπόν, κι εγώ σαν δέκτης ότι αυτό που τις δένει όλες αυτές τις στροφές και τις μουσικές είναι το πάθος, αυτό περιγράφουνε. Πολλές φορές έχω προβληματιστεί, στη μουσική πιο πολλές φορές, αλλά και στο στίχο, για το πώς «ήρθανε» πράγματα, λες και υπάρχουνε. Πώς έλεγε ας πούμε ο Πλάτωνας ότι το μόνο που υπάρχει είναι τα Αρχέτυπα, κάτι σαν μια Τράπεζα Εικόνων και Ήχων και μετά έρχεται και αναβλύζει μέσα από μένα. Κι εγώ, ξέρεις, είμαι κατά βάση ορθολογιστής. Θέλω να κατανοώ, κυρίως. Έχω καμιά δεκαετία που άνοιξα την πόρτα στο παράδοξο και το ακατανόητο και θεωρώ πως είναι και το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να μας συμβεί στη ζωή. Και μου 'χει κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση, δηλαδή δεν το περίμενα παλιά το ότι μπορεί να είσαι αυτό που λέμε «ενδιάμεσος». Και για αυτό δεν νιώθω και σπουδαίος, ότι εγώ κάνω τάχα κάτι. Απλά, όλα αυτά υπάρχουν κι εγώ είμαι ο «ενδιάμεσος» το «φίλτρο» για να βγουν προς τα έξω...».


«…Κι εγώ από τη Λάρισα σου στέλνω τραγουδάκια…»
Χιούμορ, θυμοσοφία, τραγικότητα, αυτοσαρκασμός, παραθέτουμε μερικά από τα χτυπητά χαρακτηριστικά που διακρίνει κανείς στο σύνολο του έργου του. Κι αν θα έπρεπε να διαλέξουμε μία από τις φράσεις που συμπυκνώνουν την εικόνα του και τη στάση του θα τη βρίσκαμε στο τραγούδι «Το κάλεσμα» (CD «Ο Σαμάνος») όπου με ψυχαναλυτικό μένος ομολογεί τι λαχταρά η ψυχή του:
«Αχ, να 'μουνα καλύτερος, αχ, να μην ήμουν ψεύτης
και το Μεγάλο Κάλεσμα να μη φοβούμουνα»

ερχόμενος στα ίσα του και πιο όρθιος από την φαινόμενη στάση προσκυνήματος που έχει πάρει τα προηγούμενα χρόνια εξαιτίας μιας κύφωσης που προέκυψε από το γεγονός ότι τα «σκουπίδια» που θέλει να βγάλει προς τα έξω «αντί να βγουν στα χείλη του σφηνώνουν στον αυχένα». Προφανώς το «Μεγάλο Κάλεσμα» είναι το κάλεσμα για το Μεγάλο … Πέρασμα που κάποια στιγμή θα κάνουμε όλοι μας.


Είχα τη χαρά σαν φοιτητής να ακούσω τον Θ.Π. πριν από 18 χρόνια περίπου σε μια συναυλία στη Θεσσαλονίκη λίγο πριν εκδώσει τον πρώτο του δίσκο. Είχε έρθει από την γενέτειρά του την - κοντινή στην συμπρωτεύουσα – Λάρισα, για να υποστηρίξει τραγουδιστικά τις καταλήψεις μας, μαζί με τον Σωκράτη Μάλαμα και άλλους καλλιτέχνες. Από τότε ήταν και εξακολουθεί να είναι ντροπαλός με ένα τρόπο που αμφιβάλλω ακόμα αν πείθει, τελικά μάλλον πρόκειται για μια εσώτερη φυσική συστολή που προέρχεται από ένα δημιουργικό στρες … ανεπάρκειας. Αυτοί που είχαμε εκστασιασθεί από αυτό το ελάχιστο που ακούσαμε ανταμειφτήκαμε πλουσιοπάροχα μερικούς μήνες αργότερα όταν ακουγόταν από τα ραδιόφωνα της πόλης μια ξυλουρέικη φωνή να ρίχνει μουσικές «ζαχαρωτές ντουφεκιές» στα αυτιά μας μέσα από έναν σχετικά πρωτόγνωρου τύπου δίσκο: την «Αγία Νοσταλγία». Ο δίσκος ήταν ό,τι και ο δημιουργός του: δίσκος Ο.Κ. («Ο,τι Κάτσει»). Ήχοι πρωτόλειοι, ανεπιτήδευτοι, εκ πρώτης όψεως χωρίς μελέτη μα και χωρίς σπουδή, - νομίζεις στην αρχή πως θα μπορούσαν να είχαν συμβάλλει στη δημιουργία τους οι «Χειμερινοί Κολυμβητές» -φωνές ακαλλιέργητες μουσικά (ήταν οι φωνές του Θ.Π. και του φίλου του Γιώργου Μιχαήλ που ακουγόντουσαν στον πρώτο δίσκο) που ανέδιδαν την ομορφιά και το κιμπαριλίκι του πρωτογονισμού. Κυριαρχούσε ο ήχος της μπουζουκομάνας ένας ad hoc τύπος μπουζουκιού που του το είχε δωρίσει ο Ισίδωρος Παπαδάμου των Χειμερινών Κολυμβητών. Ακόμα και σήμερα, ακούγοντάς τα, μού μοιάζουν σαν τα αγριοκάτσικα που πετάγονται από το ένα απόκρημνο σημείο του βράχου στο άλλο αψηφώντας το άγριο και το κάθετο του βράχου. Έτσι βγήκαν τα πρώτα τραγούδια του, αγρίμια - τραγιά που θα μπορούσαν να γκρεμοτσακιστούν, καθώς ριψοκινδύνευαν να παρουσιαστούν σε μια χώρα που ετοίμαζε το κλίμα της δήθεν γκλαμουριάς. Μα πέφτουν ποτέ τα αγριοκάτσικα; Γι αυτά δεν υπάρχει το πάνω και το κάτω, έτσι και στους πρώτους στίχους του ο Θ.Π. μάς εισήγαγε στην φαινομενική αναρχία της θεματολογίας του που ανέδιδε την αταξία - ανυπαρξία του χρόνου και το μάγμα της ψυχής. Ήταν το 1993. Ο δίσκος περιείχε τραγούδια με θεματολογία πρωτότυπη και ετερόκλητη. Παρελαύνουν οι «Διάφανες Αυλαίες» του Εμπειρίκου, ένα πέρασμα αυτογνωσίας δίπλα στον Πηνειό με εισαγωγή των δίδυμων πιτσιρίκων του τότε Κωνσταντή και Αριστοτέλη, ο αυτοσαρκασμός για το ερωτιάρικο βλέμμα προς τα κορίτσια , ένα αφιέρωμα στον Κομήτη του Χάλεϋ, μια μελοποίηση στον Ομάρ Καγιάμ, και ανάμεσα στα άλλα το τραγούδι – προσευχή «Αγία Νοσταλγία». Έτσι ο Θ.Π. έδωσε το στίγμα του κλείνοντάς μας το μάτι με νόημα «παιδιά, εδώ είμαι, θα πούμε πολλά…»

Το φθινόπωρο του 1995 βρισκόμουν στην πατρίδα μου στα Χανιά και ετοιμαζόμουν να πάω φαντάρος το χειμώνα. Μπήκα σε ένα ολοκαίνουριο δισκοπωλείο της πόλης και καθώς χάζευα γύρω μου με πλησίασε ο άγνωστος σε μένα υπεύθυνος του καταστήματος (αργότερα έμαθα πως λεγόταν Ζοζέφ) και με ρώτησε τι ψάχνω. Του είπα πως χαζεύω γενικά για να ενημερωθώ, με κοίταξε για μια στιγμή, με «έκοψε», και παίρνοντάς με από τον αγκώνα μού λέει «έλα να σου δείξω κάτι που είναι σίγουρα για σένα». Με οδήγησε γραμμή στις καινούριες εκδόσεις και διαλέγοντας ένα CD μού είπε επιτακτικά: «αυτό θα πάρεις!». Και το πήρα… Ήταν το δεύτερο CD του Θ.Π. «Στην Ανδρομέδα και στη Γη». Επρόκειτο για ένα δίσκο αρκετά πιο «σουλουπωμένο» στον ήχο σε σχέση με τον προηγούμενο. Τα τραγούδια όμως κάλυπταν μια ευρύτερη γκάμα και σε έκαιγαν χτυπώντας το κέντρο της ψυχής με ένα απόλυτα λαϊκό τρόπο. Ο φίλος του ο Μάλαμας έμπαινε στο παιχνίδι της συνεργασίας μαζί του στην ερμηνεία και η Μελίνα Κανά είναι η απαραίτητη γυναικεία παρουσία της παρέας. Χαρακτηριστικά τραγούδια αναφέρουμε την «Ανδρομέδα» που έτυχε και μεταγενέστερης συναισθηματικής φόρτισης αφού ο δημιουργός του αναφέρει πως γνώρισε άνθρωπο που ζήτησε σαν πεθάνει να του το τραγουδήσουν πάνω από τον τάφο… Το τραγούδι «κάτω απ΄ το μαξιλάρι» αναφέρεται σε εκείνες τις καταστάσεις που βιώνουν οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια του ύπνου τους όταν έρχονται σε επαφή με τις ψυχές που τους αγαπούν. Τραγούδι παρηγοριάς και τόλμης για όσα δεν τολμάμε να πούμε πως μας συμβαίνουν. Η αναρχική «Τράτα» περιδιαβαίνει το Σύμπαν με επιβάτες όλη την μεγάλη, πολύ μεγάλη παρέα του δημιουργού. Από μια ντουζίνα διαμάντια που έχει ο δίσκος είναι αλήθεια δύσκολο να μην ξεχωρίσουμε το «Άστρο του Πρωινού» το οποίο δεν έχει στίχους του Θ.Π. αλλά είναι διασκευή ενός ινδιάνικου ποιήματος. Κατά τη γνώμη μου είναι ένα από τα πιο εμβληματικά τραγούδια του.

Αυτήν την περίοδο ο Θ. Π. είναι, κυριολεκτικά, ένα «ηφαίστειο» δημιουργικότητας. Το 1996 εκδίδει το CD «Της Αγάπης Γερακάρης» όπου καθιερώνει και τυπικά για το επόμενο διάστημα ως «μούσα» του την Μελίνα Κανά. Κατά κάποιο τρόπο έχει ένα ύφος μεταξύ μπαλάντας και λαϊκού. Είναι όλοι οι στίχοι δικοί του έχει απαλή μελαγχολική φιλοσοφική διάθεση και η θεματολογία του κινείται πάνω – κάτω στα ίδια μοτίβα με τα προηγούμενα αλλά σε πιο χαμηλούς και μελαγχολικούς δρόμους. Η «Φεϊρούζ» είναι ένα τραγούδι που αναφέρεται στη γνωστή ερμηνεύτρια του Λιβάνου ενώ το «Έρημα Κορμιά» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν μια βαθιά εσωτερική αναζήτηση για τον εξωτερικό τύραννο που ντύνει την ψυχή μας. Στον ίδιο δίσκο υπάρχει ένα ακόμη τραγούδι – έμβλημα του Θ.Π., είναι ο «Αποσπερίτης» τραγουδισμένος από τον ίδιο, ένα τραγούδι που για χάρη του έχουν ανάψει … εκατομμύρια αναπτήρες στα live του ενώ πολλοί παρευρισκόμενοι δύσκολα συγκρατούν τα δάκρυα από την ένταση.
Η Μελίνα Κανά εμφανίζεται ως η βασική ερμηνεύτρια και του επόμενου δίσκου. Είμαστε το 1998 και κυκλοφορούν τα «Λάφυρα» με τη συμμετοχή του συγκροτήματος Ashkhabad στις μουσικές εκτελέσεις στα 10 από τα 12 τραγούδια του δίσκου. Ο δίσκος φαίνεται πως συνιστά ένα, κατά κάποιο τρόπο, παραγνωρισμένο έργο του καλλιτέχνη. Πρόκειται για μια υψηλού επιπέδου λαϊκή έως και «πανηγυρτζίδικη» δουλειά στην οποία ο δημιουργός ικανοποιεί με κόπο, και με τη βοήθεια συνεργατών της LYRA, το μεράκι του να συνεργαστεί με το συγκεκριμένο συγκρότημα που έρχεται από το Τουρκμενιστάν. Εν τούτοις είναι στο μεγαλύτερο μέρος της Διονυσιακό προϊόν ικανό να λυτρώσει εκστατικά με το σώμα τον ακροατή. Τα τραγούδια που έγιναν κατά κάποιο τρόπο … σουξέ είναι το «Βάλε κρασί» και το «Μιλώ για σένα». Εκτός των άλλων υπάρχουν δύο οργανικά, και τα ερωτικού χαρακτήρα «Απόψε» και «Όποιος αγάπησε δεν ξέρει να το πει». Αξίζει όμως σε αυτό σημείο να σταθούμε στο τραγούδι «Λάθος μοιρασιά» που οι στίχοι του ανήκουν στην Αδριανή Διαγουμά. Ουσιαστικά είναι ένα δύσκολο τραγούδι με πολύ λίγες ακροάσεις ίσως επειδή χαρακτηρίζεται από σπάνιο συνδυασμό ποιητικότητας, πόνου, τραγικότητας και σπαραγμού. Θα έλεγε κανείς πως γράφτηκε σε κατάσταση απόγνωσης και πιστεύω πως ο καλλιτέχνης θα έπρεπε να το αναδείξει περισσότερο, τραγουδώντας το στις συναυλίες του αφού σπάνια βλέπουμε ο πόνος σε όποιο επίπεδο κι αν βρίσκεται να μπορεί να παράξει τόσο φευγαλέες δημιουργίες.

Περνάνε 3 ολόκληρα χρόνια και έρχεται μια Μεγάλη Στιγμή και για τον Θ.Π. αλλά και για την ελληνική δισκογραφία. Το 2000 βγαίνει ο «Βραχνός Προφήτης», δίσκος κατ΄ εξοχήν πρωτοποριακός, απαύγασμα ωριμότητας, υπομονής, θάρρους, γνώσης, εσωστρέφειας, εξωστρέφειας και … λαϊκού ερίσματος. Δεν θα μπορέσω να ξεχάσω ποτέ το σφάλμα που έκανα τότε: ζώντας στη Λάρισα εκείνα τα χρόνια και μόλις έχοντας ακούσει τον «Βραχνό Προφήτη», όντας παραξενεμένος και αρνητικός στην αρχή, συνάντησα τυχαία στον δρόμο τον Θ.Π. και σε μια κουβέντα μαζί του τού είπα: «μα είναι πράματα αυτά που έγραψες; Τι είδους πειραματισμοί είναι αυτοί;». Ομολογώ πως όχι μόνο δεν παρεξηγήθηκε αλλά το θεώρησε και δεδομένο μιας και η πρότασή του ήταν πολύ ριζοσπαστική και ταυτόχρονα εσωτερική. Ήταν δίσκος … «του θανάτου» κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αλλά όπως τα καλό κρασί θέλει το χρόνο του για να ωριμάσει, όπως τα ποιήματα συχνά δεν γίνονται κατανοητά με τις πρώτες αναγνώσεις έτσι και ο «Βραχνός Προφήτης» ωρίμασε μέσα μας καθώς έσκαβε μέσα στο συλλογικό μας ασυνείδητο και μας ξεγύμνωνε. Σε τι να πρωτοσταθεί κανείς; Στον Μπάμπη Παπαδόπουλο με τις κιθάρες του, στον Γιάννη Αγγελάκα με την μπαλάντα - κραυγή «Όταν χαράζει», στο τραγούδι σήμα κατατεθέν «Πεχλιβάνης» που μας δημιούργησε στην αρχή την εντύπωσε ότι … χάλασε το στερεοφωνικό μας καθώς η μουσική αναλύεται σε δύο εκρηκτικές ηχητικές συνιστώσες: αυτήν της ηλεκτρικής κιθάρας στο ένα ηχείο και αυτής του τζουρά στο άλλο; Στο σπαρακτικό διπλό τραγούδι «Γριές» που σε περνά από τα λιβάδια της Ελασσόνας με μια στροφή στα Λιβάδια των Ηλύσιων Πεδίων του Άλλου Κόσμου; Σταματάμε την παρουσίασή του εδώ. Αρκεί να αναφερθεί ότι σε φετινό δημοψήφισμα των αναγνωστών του περιοδικού «Δίφωνο» ο «Βραχνός Προφήτης» αναδεικνύεται ο καλύτερος δίσκος της δεκαετίας του 2000…
Στο ίδιο δημοψήφισμα οι αναγνώστες του περιοδικού αναδεικνύουν την «Αγρύπνια» ως τον 3ο καλύτερο δίσκο της δεκαετίας (μετά το «Ένα» του Σωκράτη Μάλαμα). Η «Αγρύπνια» κυκλοφόρησε το 2002 και ουσιαστικά συνεχίζει τον δρόμο που άνοιξε ο «Βραχνός Προφήτης». Είναι αρκετά πιο εσωτερικός με ατμόσφαιρα κάπως ομιχλώδη και σκοτεινή. Ο Μπάμπης Παπαδόπουλος παίζει κυρίαρχο ρόλο στο έργο αυτό ενώ οι ποιητές Tristan Corbiere και Γιάννης Ζαρκάδης δίνουν το παρόν με τα τραγούδια «Αγρύπνια» και «Να βγαίνεις απ΄ το όνειρο». Το ένα σχετίζεται με την κατάσταση του μη – ύπνου ενώ το άλλο αναφέρεται στις γνωστές «εξωσωματικές εμπειρίες» στην κατάσταση του ύπνου. Το ορχηστρικό «Ενύπνιο» έχει επίσης σαν εφαλτήριο την οραματική κατάσταση μεταξύ ονείρου, ύπνου και πραγματικότητας (ο αρχαιοελληνικός όρος είναι η σπανιότατη λέξη «ύπαρ» και τον αναφέρει μεταξύ άλλων και η Ζυράννα Ζατέλη στο «φως του Λύκου») Οι «Άδειοι Τόποι» κινούνται σε παράλληλη τροχιά με τα προηγούμενα αφού κι αυτοί μιλάνε για τον κόσμο του Μορφέα, τον κόσμο των ονείρων όπου «γευόμαστε την αύρα των ψυχών». Σε αυτό το σημείο θα σταθούμε και στον τέταρτο ποιητή που κάνει την εμφάνισή του τον «πολυώνυμο» Καβαφικό Πορτογάλο Φερνάντο Πεσσόα στον οποίο είναι αφιερωμένο το “Rua da Bella Vista” με τον φωτεινό μεταφυσικό στίχο «Γλυκά θα ανοίξει η κλειδαριά της Πόρτας για το Σύμπαν»
Ουσιαστικά η «Αγρύπνια» εγκαινιάζει και μια νέα περίοδο πρωτόφαντης δημιουργικής συνεργασίας του Θ.Π. στις ζωντανές του εμφανίσεις με τους «Λαϊκεδέλικα» ήτοι: Μπάμπη Παπαδόπουλο στις κιθάρες, Αλέξη Αποστολάκη στα τύμπανα, Γιώργο Μπαντούκ – Αποστολάκη σε κιθάρες – πλήκτρα – μπάσο - φυσαρμόνικα, Δημήτρη Μπασλάμ στο ακουστικό μπάσο, Δημήτρη Μυστακίδη στην ακουστική κιθάρα και το λαούτο, Φώτη Σιώτα σε βιολί - πλήκτρα και Παντελή Στόικο σε τρομπέτα και μελόντικα. Εδώ ακριβώς έρχεται ένα άλλο Διονυσιακό αερικό, η Μάρθα Φριντζήλα που γίνεται η νέα «μούσα» του Θ.Π. Η σκηνική της παρουσία αλλά και η φωνή της έγιναν, όπως είναι φυσικό , αντικείμενο συζητήσεων με θετικά και αρνητικά σχόλια από τους οπαδούς του αλλά γρήγορα το σχήμα ωρίμασε και η μαγιά έδεσε καλά, όπως απέδειξε το πέρασμα των χρόνων. Οι συναυλίες τους μεταβλήθηκαν σε ιεροτελεστίες – εξιλέωση της ψυχής και του σώματος και άφησαν τη δική τους σφραγίδα στα συναυλιακά χρονικά της χώρας καθώς αν λάβει κανείς υπόψη του τη θεματολογία και τα μουσικά είδη του Θ.Π. που παρελαύνουν σε μία - τουλάχιστον 4ωρη - συναυλία του, δεν σου αφήνουν περιθώρια να μην νιώσεις αισθήματα εξαγνισμού. Έτσι, Το 2004 εκδίδονται τα «Ζωντανά» που η χιουμοριστική πλευρά του τίτλου παραπέμπει στο επαρχιακό συνώνυμο των «ζώων» της αγροτικής ζωής. Μάλλον δεν ήταν και τόσο πετυχημένη δισκογραφικά πρόταση αλλά κατά το μάλλον ήττον η έκδοση του δίσκου ήταν αποτέλεσμα μιας συνεχούς απαίτησης των φαν του δημιουργού. Εκφράζοντας προσωπικό παράπονο θα έλεγα ότι κακώς δεν συμπεριλήφθηκε στον δίσκο η παραδοσιακή «Μηλιά» σε εκτέλεση της Φριντζήλα.
Κανένας άλλος δίσκος δεν με έχει ταξιδέψει τόσο πολύ στις πιο βαθιές μου ανησυχίες όσο «Η Βροχή από κάτω» (2006). Μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι ο δίσκος δεν μαστορεύτηκε σε αυτόν τον κόσμο αλλά μάλλον κάπου αλλού και μάλιστα ένιωσα παραλληλισμούς με έργα που κινούνται σε επάλληλους κόσμους όπως αυτά τα έργα του συνθέτη Γιάννη Χρήστου. Η «Βροχή από Κάτω» είναι αντικειμενικά ένας «δύσκολος δίσκος» και υπερβαίνει κάθε συμβατικότητα. Βυθίζεται υπαρξιακά, αγγίζει το μη υπαρκτό, φέρνει μπροστά στα μάτια μας τις πιο σκοτεινές και ανεξερεύνητες πλευρές μας. Είναι δίσκος ερεβώδης και σκοτεινός αλλά σε αυτά τα ερέβη υπάρχουν σπαράγματα από πεταλούδες, βαριαναστενάγματα, ραδιοπαράσιτα, αυτοσχεδιασμοί με σταφύλια (Διονυσιακό), ο Καρούζος, οι στίχοι του Λόρκα... Η περίφημη «αναγωγή της κυματοδέσμης» που λένε στην Κβαντική Φυσική όταν θέλουν να μιλήσουν για την αποκάλυψη μέρους μιας, υπερβατικής για τα λογικά δεδομένα, κατάστασης ενός σωματιδίου, αυτό ίσως είναι η «Βροχή από κάτω», κι ένα φιλί ζωής μέσα από το Θάνατο. Το σίγουρο όμως είναι πως πρόκειται για μια προσωπική λύτρωση του Θ.Π., μια «κατάσταση» που την αποτύπωσε και την επεξεργάστηκε εν πολλοίς στο στούντιο του σπιτιού του. Τα κέρδη του από το δίσκο; Προφανώς η υπέρβαση και ο εξαγνισμός (ο δικός του και όσων πιστών…). «Κι όποιος θάνατο φοβάται θα τον κουβαλάει στους ώμους…»
Άραγε, άγχος κατέλαβε τον Θ.Π. μετά την δημιουργία στρατοπέδων αποδοχής και απόρριψης της «Βροχής από κάτω»;. Δύσκολο να το πει κανείς, πάντως την ίδια χρονιά και μερικούς μήνες αργότερα κυκλοφορεί τον δεύτερο μέσα σε ένα χρόνο δίσκο του με τον τίτλο «Ο Διάφανος». Δουλειά που φάνηκε να πατά σε πολλές βάρκες μαζί και κατά τη γνώμη μας λιγότερο εμπνευσμένη από προηγούμενες. Πιστεύω πως δεν χαρακτηρίζεται από συνοχή και ενιαίο πνεύμα όπως οι προηγούμενοί του. Αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό αλλά σίγουρα δεν μπορεί να καταταχθεί στις πιο καλές στιγμές του. Δεν έχει να κάνει σε τίποτα με την εκστατική ατμόσφαιρα που παράγουν τα προηγούμενα έργα του, με εξαίρεση το ομότιτλο τραγούδι «Διάφανος» και την «Περσεφόνη» του Κάτω Κόσμου αμφότερα σε ερμηνεία της Φριντζήλα. Στα 13 κομμάτια συναλλάσσονται το προηγούμενο πλαίσιο με τη σκωπτική προς το Χάρο διάθεση στα « Παξιμάδια», με την ερωτηματική μη βιωθείσα μεταναστευτική νοσταλγία προς την «Αμερική» και με την πλακατζίδικη παρεϊστικη συχγορωδιακή διάθεση της «μοσχαροκεφαλής» των πατσατζίδικων της Λάρισας. Τα περισσότερα αποτελούν ένα συμμάζεμα αδημοσίευτων τραγουδιών που ακούγονταν τα προηγούμενα χρόνια στις ζωντανές παρουσιάσεις με τους Λαϊκεδέλικα. Επίσης δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο «Διάφανος» σηματοδοτεί και τη διακοπή της συνύπαρξής του με την παρέα των Λαϊκεδέλικα. Αυτή η διακοπή προφανώς δεν ήλθε καθόλου αβίαστα για τον ίδιο τον Θ.Π. και κατά κάποιο τρόπο αυτό εκφράζεται και στο εξώφυλλο του δίσκου, συνεπώς, πρόκειται για ένα τέλος, κατά το μάλλον ήττον, προσωρινό…


Ίσως δεν έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια τόσα πολλά αντικρουόμενα πράγματα για δίσκο της εγχώρια παραγωγής όσο για την συνεργασία του Θ.Π. με τον Διονύση Σαββόπουλο στον «Σαμάνο» του 2008. Η συνεργασία τους προήλθε μετά από επιθυμία του Θ.Π. να τραγουδήσει τραγούδια του ο sui generis δημιουργός Νιόνιος. Ήταν ένα όνειρο πολλών χρόνων που πήγαζε από το θαυμασμό που έτρεφε ο ίδιος προς το πρόσωπο το Σαββόπουλου από τα παιδικά του χρόνια λόγω της ιδιαίτερης επιρροής που είχε ασκήσει επάνω του το έργο του τελευταίου. Αυτή η συνεργασία περπάτησε και δισκογραφικά και σε επίπεδο πωλήσεων αλλά και σε επίπεδο ζωντανών παραστάσεων. Η πλειοψηφία των φίλων του Θ.Π. τον στήριξε με την παρουσία της, εν τούτοις υπήρχε σε όλη τη διάρκεια των live καθώς και των δημόσιων και ιδιωτικών συζητήσεων ένα κούμπωμα, ένα αίσθημα πικρίας και μια στυφή επίγευση. Και αυτά λόγω της δημόσιας εικόνας και των δημόσιων θέσεων του Σαββόπουλου τα τελευταία χρόνια σε πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Ο «Σαμάνος» είναι ένας δίσκος με θεματική, συνθετική και πνευματική συμπάγεια. Ξεφεύγει από τα καθ΄ ημάς και ταξιδεύει στην Κάτω Ελλάδα της Ιταλίας, στο τελευταίο τσιγάρο που κάνει ένας γελαστός (και μη γελασμένος) Σαμάνος δευτερόλεπτα πριν την εκτέλεσή του, στα σκοτεινά «Ορυχεία» του μέσα μας – σε επανεκτέλεση από τον Σαββόπουλο μετά τη «Βροχή από Κάτω» - σε «Αυτό» που κάνει τον Θ.Π. να φτιάχνει τραγούδια και μουσικές. Την ενορχήστρωση ανέλαβε και εδώ αλλά και στα live η εξαίρετη Βάσω Δημητρίου Ο «Σαμάνος» είναι ένας «ήλιος με δόντια» για την ελληνική δισκογραφία και κυρίως για τους θιασώτες των έργων του Θανάση.

Η ιστορία συνεχίζεται. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, στις αρχές του 2011 έρχεται το νέο CD του με τον τίτλο «Ελάχιστος Εαυτός». Για τη δουλειά αυτή όπως και για αρκετά θέματα θα βρείτε σε άλλες σελίδες του τεύχους σε μια μοναδική ανάκριση που του έκανε ο Ηρακλής Οικονόμου. Πάντως δεν θα ήταν σωστό να μην αναφερθούν οι συνεργασίες του και συμμετοχές του σε δίσκους των Σωκράτη Μάλαμα, Σοφίας Παπάζογλου, Φένυας Παπαδόδημα, Δημήτρη Μπασλάμ, Λιζέτας Καλημέρη, Γιάννη Χαρούλη. Με τον τελευταίο ετοιμάζει ξεχωριστή δισκογραφική συνεργασία. Θα ήταν επίσης σοβαρή παράλειψη να μην αναφέρουμε το δίσκο “Second Hand” του συγκροτήματος Night On Earth που διασκεύασαν πριν από 2 χρόνια κυρίως στα αγγλικά, τραγούδια του Θ.Π. με έναν απρόσμενο τρόπο. Κατά την άποψή μου η προσέγγισή τους παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί κινείται στην ατμόσφαιρα της σκέψης του Θ.Π. αλλά οι δρόμοι είναι πολύ διαφορετικοί.
Και κάτι τελευταίο: Πριν από 3 χρόνια προβλήθηκε μια ταινία - απόπειρα του σκηνοθέτη Θανάση Παπακώστα (αναπάντεχη παρ΄ ολίγον συνωνυμία) προκειμένου να καταγράψει τον Θ.Π. κυρίως μέσα από τις ζωντανές εμφανίσεις του. Τίτλος της «Στα κέρατα του ταύρου». Ίσως θα της ταίριαζε και ο υπότιτλος: «Θ.Π. live – ήμουν κι εγώ εκεί»... Νομίζω πως είναι κουραστική οπτικά, διακρίνεται από υπερβολή και, κυρίως, δεν βοηθά να προσεγγίσουμε περισσότερο τη σκέψη και τον προβληματισμό του ανθρώπου για τον οποίο φτιάχτηκε. Μέσα σε αυτές τις λίγες σελίδες ίσως να μην το καταφέραμε ούτε εμείς, αλλά, αν μη τι άλλο, ελπίζουμε να δώσαμε το ερέθισμα να έρθουν κι άλλοι άνθρωποι πιο κοντά σε μοναδικά γεννήματα τόσο σπάνιων ανθρώπων όπως είναι ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου. «… για εκεί σας κλείνω ραντεβού…»

σ.σ. για περισσότερες λεπτομέρειες μπείτε στην ιστοσελίδα «Κοιλάδα των Τεμπών» http://www.koiladatwntempwn.gr



Σύντομο Βιογραφικό
Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου γεννήθηκε στις 26 Απριλίου του 1959 στον Τύρναβο. Κρατά ως σημαντικότερη ανάμνηση σήμερα το «άρωμα απ' το βρεγμένο χώμα» και τα παραδοσιακά τραγούδια που τραγουδούσαν στα χωράφια οι γονείς του. Στη Θεσσαλονίκη σπουδάζει μηχανολόγος-μηχανικός ενώ στη συνέχεια υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στην Κοζάνη κάνοντας «αγρύπνιες» στα ταβερνάκια της πόλης. Μετά το στρατό αρχίζει να ασχολείται με την κατασκευή μουσικών οργάνων όπως μπουζούκια, μπαγλαμάδες, τζουράδες και λαούτα. Σήμερα ζει σε ένα χωριό της Λάρισας και ασχολείται αποκλειστικά με τη μουσική αφού εργάστηκε για χρόνια «στης ΔΕΥΑΛ τα χαρακώματα», ως εργολάβος δημοσίων έργων. Είναι παντρεμένος και έχει δύο δίδυμα αγόρια, τον Κωνσταντή και τον Αριστοτέλη. Ξεκινά γράφοντας στιχάκια. Στα 19 του πλησιάζει το Μάνο Λοΐζο προτείνοντάς του έξι από αυτά, «αδόκιμα και καθόλου καλά», όπως τα χαρακτηρίζει σήμερα. Η δουλειά του συνθέτη πάνω στα τραγούδια αυτά χάνεται με το θάνατό του το 1982 και η επικείμενη συνεργασία σταματά πριν ολοκληρωθεί. Λίγα χρόνια αργότερα δίνει κάποια άλλα στιχάκια του στην Ελευθερία Αρβανιτάκη και στην Οπισθοδρομική Κομπανία, χωρίς όμως να δισκογραφηθούν. Η πρώτη του παρουσία στο χώρο γίνεται τελικά μέσα από το διαγωνισμό Μουσικοί Αγώνες Κέρκυρας που διοργάνωνε ο Μάνος Χατζιδάκις. Ο διαγωνισμός ηχογραφήθηκε ζωντανά και κυκλοφόρησε ο δίσκος Κέρκυρα '82 - Αγώνες ελληνικού τραγουδιού - Τα 25 τραγούδια. Ο Θανάσης συμμετείχε με το τραγούδι «Η χελώνα» -ένα «περίεργον λαϊκό» σύμφωνα με την παρατήρηση του Μάνου Χατζιδάκι- που ερμήνευσε ο Πάνος Τσαπάρας. Δύο χρόνια αργότερα, το Δεκέμβρη του 1984, θα κυκλοφορήσει ο δίσκος Διαίρεση του συνονόματού του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Ο πασίγνωστος τώρα πια «Μαύρος Γάτος» και ο «Λεγεωνάριος» είναι τα δύο τραγούδια, τους στίχους των οποίων υπογράφει ο Θανάσης.

Πηγή: «Κοιλάδα των Τεμπών» ο ιστότοπος των φίλων του Θανάση.

Μάνος Δανέζης συνέντευξη στην εφημερίδα "Πυξίδα" Ιούλιος 2010



Μάνος Δανέζης: ένα από τα πιο ανήσυχα πνεύματα της σύγχρονης Ελλάδας, της σύγχρονης Επιστήμης. Μαθηματικός, επίκουρος καθηγητής Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γνώστης των νεότερων Επιστημών Εξελίξεων που μεταβάλλουν την εικόνα που έχουμε για το Σύμπαν. Έχει βάλει σαν στόχο την ενσωμάτωση αυτών των νεότερων επιστημονικών εξελίξεων μέσα στην κοινωνία. Ο στόχος του υλοποιήθηκε εν μέρει με τον φίλο του και συνάδελφό του Στράτο Θεοδοσίου με την εκπομπή «Το Σύμπαν που αγάπησα». Υλοποιείται επίσης και μέσω των δεκάδων βιβλίων τους και των εκατοντάδων άρθρων και διαλέξεών του. Ζωηρός, πληθωρικός και μόνιμα χαμογελαστός διαθέτει την ικανότητα να μετατρέπει τις επιστημονικές του γνώσεις σε λαϊκό αφήγημα ή σε … εξεγερτική ομιλία. Βασική θεματολογία μας, ο Πολιτισμός, η Νέα Επιστημονική Επανάσταση και οι επιπτώσεις της στον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Δυσκολευτήκαμε πολύ να διαλέξουμε τα κυριότερα κομμάτια της 6ωρης συνάντησής μας στο φιλόξενό σπίτι του στον Πειραιά. Αν κάτι δεν μεταφέραμε σωστά στην απομαγνητοφώνηση, ε, τότε καλύτερα, για να μας το διορθώσει σε νεότερες και πιο … μαζικές συνευρέσεις.
του Αντώνη Περιβολάκη

Κυρίες και κύριοι ο Μάνος Δανέζης, ο άνθρωπος που … τον Ρημάνειο χώρο τον κάνει Ευκλείδιο!


Κύριε Δανέζη, έχετε προτείνει στα βιβλία σας και τις διαλέξεις σας ένα θεωρητικό σχήμα για το πώς δημιουργείται ένας Πολιτισμός. Δώστε μας τον ορισμό του Πολιτισμού συμπεριλαμβάνοντας τη Θεωρία των 3 Πυλώνων στους οποίους αυτός βασίζεται.
Ναι, νομίζω ότι είναι κάτι σχετικά απλό. Δεν ξυπνά ένα πρωί μια Κοινωνία λέγοντας … «ας φτιάξω ένα Πολιτισμό». Ο Πολιτισμός δημιουργείται προκειμένου να κατασιγάσει κάποιους ανθρώπινους φόβους. Υπάρχουν εκατομμύρια ανθρώπινοι φόβοι. Αν τους ταξινομήσουμε θα δούμε πρώτα ένα σύνολο φόβων που έχει να κάνει με τα Φυσικά Φαινόμενα τα οποία όχι μόνο φοβίζουν τον άνθρωπο αλλά πολλές φορές τον αφανίζουν κιόλας. Ξεκινάμε με την Φυσική Φιλοσοφία που βρήκε τις ρίζες της στους Προσωκρατικούς οι οποίοι προσπάθησαν όχι μόνο να εξηγήσουν αλλά και να βρουν τρόπους να τιθασεύσουν τα φαινόμενα. Έτσι λοιπόν αρχίζουν όλα από μια φιλοσοφία, που αργότερα με την παρατήρηση και το πείραμα εξελίσσεται σε Επιστήμη και αργότερα εξελίσσεται σε Τεχνολογία. Αυτός είναι ο Πρώτος Πυλώνας στον οποίον στηρίζεται ένας Πολιτισμός.
Μια δεύτερη γκάμα φόβων είναι ο φόβος που απέναντι στους άλλους ανθρώπους, απέναντι στη δύναμη των πιο ισχυρών που μπορεί να πλήξουν τους πιο αδύνατους σε όλα τα επίπεδα. Γι΄ αυτό φτιάχνω τον Δεύτερο Πυλώνα που είναι ο Πυλώνας τη Κοινωνικής Κοσμοθεωρίας. Αυτή η θεωρία μάς φτιάχνει κοινωνικά και πολιτικά συστήματα αλλά και οικονομικά συστήματα και νόμους που μας προστατεύουν από τις … επιθέσεις των δυνατότερων.
Μια τρίτη γκάμα φόβων είναι αυτή που αφορά τον φόβο του θανάτου και όλους τους σχετικούς φόβους όπως αυτόν της ασθένειας κλπ. Εγώ θέλω να τον λέω Πυλώνα της Εσωτερικής φιλοσοφίας που γεννάει την Θεολογία και αυτή με τη σειρά της γεννάει τη Θρησκεία. Πολλές φορές μάλιστα από τη ίδια Θεολογία μπορούν να προκύψουν πολλά διαφορετικά δόγματα. Για παράδειγμα γύρω από το πρόσωπο του Χριστού δεν υπάρχουν μόνο οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί.
Συνεπώς, αυτοί οι τρεις Πυλώνες συνιστούν ένα πολιτισμικό ρεύμα. Για να γιγαντώνεται αυτό το Πολιτιστικό ρεύμα θα πρέπει αυτοί οι Πυλώνες να μη πολεμούν ο ένας τον άλλον αλλά να τους διακρίνει μια εσωτερική συνοχή. Αν υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στους πυλώνες τότε ο Πολιτισμός καταρρέει.

Υπάρχει χρονική προτεραιότητα ανάπτυξης του ενός Πυλώνα απέναντι στους άλλους;
Γενικά, όχι. Παλιότερα όμως οι άνθρωποι το πρώτο πράγμα που ήθελαν να ξέρουν είναι το πότε θα σπείρουν τη γη τους, πότε θα θερίσουν, πότε θα μαζέψουν τα πρόβατά τους για να ξεχειμωνιάσουν, πότε θα φορέσουν βαριά ρούχα. Παρά τα σημάδια που είχαν από διάφορα μικρά γεγονότα που συνέβαιναν δίπλα τους κατάλαβαν ότι ο ακριβέστερος προσδιορισμός των εποχών γίνεται με τη βοήθεια της παρατήρησης των Άστρων. Απλώς, σε πιο αρχαίους πολιτισμούς οι ίδιοι άνθρωποι που μελετούσαν τις κινήσεις των άστρων ήταν και αρχιερείς, ήταν επικεφαλής και του Πυλώνα της Θρησκείας αλλά και της Επιστήμης. Αυτοί μάλιστα ήταν και υπεράνω του Βασιλιά διότι μπορούσαν, τρόπον τινά να απαιτήσουν από τον Βασιλιά συγκεκριμένα πράγματα υπό την απειλή, για παράδειγμα, ότι θα … σβήσουν τον Ήλιο. Δηλαδή ουσιαστικά ήταν και αρχηγοί, ηγούνταν και των τριών Πυλώνων. Αλλά και σε νεότερες κοινωνίες όπως ήταν στην πρώην Σοβιετική Ένωση υπήρχαν πολιτικές αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος που καθόριζαν τις κατευθύνσεις της Επιστήμης οι οποίες ήταν δήθεν στην υπηρεσία του λαού. Αυτά δεν γίνονται όμως, είναι απαράδεκτα, δεν μπορείς να υποχρεώσεις έναν ερευνητή να ερευνήσει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο γιατί τότε δεν θα είναι πια ερευνητής, δεν θα δρα με μεράκι.

Τι είναι μια Επιστημονική Επανάσταση και πώς επηρεάζει τους υπόλοιπους Πυλώνες ;

Η πεμπτουσία μιας Επιστημονικής Επανάστασης δεν ενέχει μόνο τη μεγάλη αύξηση της γνώσης αλά είναι μια συγκεκριμένη ανατροπή των επιστημονικών γνώσεων που έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα τη ρήξη με την πολιτική και τη θεολογική κοινωνία του παρελθόντος. Αυτή η Επανάσταση αναγκάζει τους άλλους 2 Πυλώνες να ανακατατάξουν τη δομή τους και να μεταβληθούν. Κατά την άποψή μου η πρώτη Επιστημονική Επανάσταση έγινε με τους Προσωκρατικούς οι οποίοι απέκοψαν τη γνώση για τη Φύση από τα τότε ιερατεία. Άρα δημιουργήθηκε για πρώτη φορά ένας ξεχωριστός Πυλώνας που επιχειρούσε να ερμηνεύσει τη Φύση. Αυτό είχε και πολιτικές συνέπειες. Για να το πω απλά, δεν θα είχαμε σήμερα Δημοκρατία αν τη γνώση τη χειρίζονταν μόνο τα Ιερατεία.

Η προτελευταία Επιστημονική Επανάσταση ήταν στον 17ο αιώνα με εξέχουσες προσωπικότητες τους Νεύτωνα, Γαλιλαίο που άλλαξαν την κοσμοεικόνα που είχαμε τότε για τον Κόσμο. Έβγαλαν τον Άνθρωπο και τη Γη από το κέντρο του Σύμπαντος. Σήμερα; Ζούμε μια άλλη Επιστημονική Επανάσταση; Και ποια τα χαρακτηριστικά της, σύμφωνα με το θεωρητικό σχήμα που προτείνετε;;
Περί τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα έχουμε την τελευταία Επιστημονική Επανάσταση που κρατάει μέχρι σήμερα. Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι και τους 3 Πυλώνες μιας Επιστημονικής Επανάστασης τους διατρέχουν 3 βασικές έννοιες: η Ύλη, ο Χώρος και ο Χρόνος. Αυτές οι 3 έννοιες είναι και η κοινή συγκρότηση των 3 Πυλώνων. Οι Θετικές Επιστήμες στηρίζονται στο εννοιολογικό περιεχόμενο που η κάθε εποχή δίνει σε αυτές τις 3 έννοιες. Αν αλλάξει μία από αυτές τις έννοιες, θα αλλάξουν και οι άλλες άρα θα αλλάξει και ολόκληρη η Φυσική Θεωρία. Το ψέμα που λέμε οι Επιστήμονες είναι ότι τα επιστημονικά μας δεδομένα είναι δήθεν αναλλοίωτες αλήθειες διότι ενέχουν πείραμα, θεωρία, επαλήθευση κ.λπ. Δεν λέμε όμως σε κανέναν ότι αυτές οι Επιστήμες στηρίζονται μόνο σε αυτές τις έννοιες και ότι αν μεταβληθεί για κάποιο λόγο η εικόνα που έχουμε για το χρόνο π.χ. τότε αλλάζει όλη η Επιστήμη. Ενώ όμως, οι Πυλώνες και της Θεολογίας και της Πολιτικής Θεωρίας και της Επιστήμης έχουν κοινή αντίληψη για το τρίπτυχο Ύλη – Χώρος – Χρόνος, εντούτοις μόνο ο Πυλώνας της Επιστήμης είναι αυτός που μπορεί να μεταβάλλει το περιεχόμενο αυτών των εννοιών. Οι άλλοι 2 Πυλώνες αναγκαστικά αποδέχονται αυτό το περιεχόμενο. Όποιος δεν λαμβάνει υπόψη του αυτές τις μεταβολές και πιστεύει ότι η θεωρία μένει αναλλοίωτη τότε είναι βαθιά αναχρονιστικός. Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι σήμερα οπαδοί του ρεύματος του Διαλεκτικού Υλισμού που πιστεύουν ότι στον Μαρξισμό δεν χρειάζεται να αλλάξει τίποτα γιατί είναι μια πλήρης Θεωρία. Ε, όταν δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις εξελίξεις της Επιστήμης τότε είναι βαθιά νυχτωμένοι. Δεν αρνούμαι την αξιοπιστία του Μαρξισμού ως αντίληψη αλλά πρέπει αυτός όπως και ο κάθε «-ισμός» να ενσωματώσει τα νέα επιστημονικά δεδομένα και να μεταβληθεί, αλλιώς θα πεθάνει. Ας πάμε κάπου αλλού. Αν η Επιστήμη αποδείξει π.χ. ότι υπάρχει ζωή μετά θάνατον τότε τα κοινωνικά συστήματα δεν θα αλλάξουν αυτομάτως; Δεν θα πρέπει να αλλάξει και η Θεολογία; Συμπεραίνουμε λοιπόν με ασφάλεια ότι έχουμε Επιστημονική Επανάσταση κάθε φορά που μεταβάλλεται το εννοιολογικό περιεχόμενο των όρων Ύλη – Χώρος – Χρόνος. Εστιάζοντας στην τελευταία Επιστημονική Επανάσταση, αυτή του 2οου αιώνα έχουμε πάλι μια ριζική ανατροπή αυτών των εννοιών. Τα δεδομένα της νεότερης επιστημονικής Επανάστασης δεν έχουν περάσει ακόμα ούτε στα Πανεπιστήμια, είναι τρομερό, εξακολουθούμε να ζούμε μέσα σε μια μηχανοκρατική και υλιστική εκδοχή του Σύμπαντος εκδοχή που δεν συνάδει με τα τελευταία δεδομένα των Επιστημών. Δηλαδή, οι ηγετικές ομάδες του κόσμου εξακολουθούν να κινούνται πίσω από μια εκδοχή υλιστική και μηχανοκρατούμενη ενώ τα δεδομένα την έχουν ξεπεράσει. Εξακολουθούν δηλαδή να πιστεύουν ότι ο Κόσμος είναι όλος αντιληπτός από αισθήσεις και όργανα μέτρησης, και ότι είναι και ο μόνος πραγματικός, ότι η Φυσική είναι η Νευτώνεια Φυσική και ότι το Σύμπαν μας είναι Ευκλείδειο ότι στο Σύμπαν μας αντιλαμβανόμαστε μόνο εξατομικευμένα διαιρεμένα αντικείμενα κ.λπ. Δεν είναι όμως έτσι, έχουμε στα χέρια μας πλέον άλλη εικόνα για τον Κόσμο, αλλά αυτή η νέα εικόνα που μας δίνει η Επιστήμη δεν έχει λάβει δημοσιότητα δεν έχει περάσει ακόμα στην Κοινωνία. Υποστηρίζω όμως ότι ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας έχει αρχίσει αν όχι να καταλαβαίνει, τουλάχιστον να ψυχανεμίζεται αυτήν τη Νέα Επιστημονική Επανάσταση ως προς τα αποτελέσματα. Διαισθάνεται ότι κάτι καινούριο τρέχει που του λύνει δικά του προβλήματα. Όταν μιλά ένα βουλευτής, όταν μιλά ένας παπάς και όταν μιλά ένας Φυσικός ο κόσμος καταλαβαίνει ότι αυτά που ακούει από τον Φυσικό είναι πιο ενδιαφέροντα, του αρέσουν περισσότερο, τον αγγίζουν άμεσα. Άρα η Νέα Διήγηση της Φυσικής έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στον κόσμο από την ιστορία που θα του πει ο βουλευτής ή ο παπάς. Και τέλος πάντων αυτά που λέει η Επιστήμη δεν είναι καλλιτεχνικά δημιουργήματα, μπορεί πλέον να τα αποδείξει.

Μα αν τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η Νέα Επιστήμη προκειμένου να αποδείξει την νέα εικόνα που έχει για τον κόσμο, στηρίζονται σε αυτά τα νέα δεδομένα, δεν θα γίνουν γρήγορα κατανοητά από τον κόσμο.
Λάθος! Εγώ σαν Δανέζης αλλά και η Νέα Επιστήμη μπορούμε να πείσουμε τους ανθρώπους ότι υπάρχει ένας άλλος Κόσμος που δεν μπορούν να αντιληφθούν οι αισθήσεις μας, αλλά αυτός ο κόσμος γίνεται αντιληπτός με τα αποδεικτικά εργαλεία της προηγούμενης Επιστημονικής Επανάστασης, δηλαδή αυτής του 17ου αιώνα. Άρα δεν χρειάζεται οι «αδαείς» να επιφορτιστούν με άπειρα επιστημονικά και αποδεικτικά εργαλεία και μεθόδους νέου τύπου προκειμένου να έχουν μια εικόνα για τα νέα επιστημονικά δεδομένα. Εγώ, ας πούμε θα ήθελα να απευθυνθώ στους εκπαιδευτικούς των σχολείων και να τους ζητήσω να κάνουν τέτοια πειράματα που θα αναδεικνύουν νέες και, άγνωστες γι΄ αυτούς πλευρές της πραγματικότητας. Να αναιρέσουν με εργαλεία της προηγούμενης Επιστημονικής Επανάστασης αυτήν ακριβώς την Επανάσταση που μας τέλειωσε και να ψυλλιαστούν τι παίζεται σήμερα, κι ας μην το γράφουν ακόμα τα σχολικά και τα Πανεπιστημιακά εγχειρίδια. Μπορώ ας πούμε να μιλήσω για τη καμπυλότητα του χώρου που προκαλούν οι Μαύρες Τρύπες και που γι΄ αυτό δεν τις βλέπουμε, ανάγοντάς την στην καμπυλότητα της πορείας ενός καραβιού στη θάλασσα όταν αυτό απομακρύνεται από εμάς και μετά δεν το βλέπουμε καθώς αυτό έχει χαθεί «πίσω από τον ορίζοντα» (άρα έχει αυξήσει την καμπυλότητα του χώρου). Μπορώ να τους πω για το γεγονός ότι «μικρά» τόξα συμπεριφέρονται ακριβώς σαν ευθύγραμμα τμήματα όταν δεν ξεπερνούν ένα όριο - ο δρόμος για να πάω σπίτι μου θεωρείται ευθεία παρά το ότι η Γη είναι καμπύλη… (Επιστημονικά αυτό το λέμε «ότι μια Ρημάνεια επιφάνεια όταν είναι αρκούντως μικρή συμπεριφέρεται σαν Ευκλείδια»). Επίσης, μια σημαντική έννοια που θα πρέπει ας πούμε να εκλαϊκεύσουμε είναι ο «χώρος του Minkowski», είναι ο «καθρέφτης» μέσα στον οποίον συμβαίνουν όλα τα γεγονότα του Σύμπαντος, είναι το ίδιο το Σύμπαν που βλέπουμε. Αν όμως δούμε το Σύμπαν σαν ένα καθρέφτη όπου απεικονίζονται γεγονότα τότε αυτός ο καθρέφτης δεν περιέχει εμάς αλλά εικόνες μας, δηλαδή τα Matrix μας, για να χρησιμοποιήσουμε έναν ευφυή όρο που μας τον έκανε ευρύτερα η γνωστό μια κινηματογραφική επιτυχία. Συνεπώς, και με βάση τα σύγχρονα δεδομένα δεν είμαστε εμείς τίποτα παραπάνω παρά εικόνες, σύνολα πληροφοριών, Matrix δηλαδή, ενός άλλου κόσμου που απεικονίζεται σε έναν ιδιόμορφο χώρο που λέγεται «χώρος Minkowski». Και πολλά – πολλά ακόμη. Άρα πιστεύω σε έναν νέο Διαφωτισμό που θα ενσωματώσει σε ανθρώπους της σημερινής και της προηγούμενης γενιάς το νέο Κοσμοείδωλο που έχουμε πλέον στα χέρια μας οι Επιστήμονες.

Μπορείτε αν μας δώσετε μια εικόνα για την έννοια της 4ης διάστασης;
Χοντρικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κόσμος που ζούμε γίνεται αντιληπτός από εμάς μέσω των αισθήσεών μας. Ο τρόπος που λειτουργούν οι αισθήσεις μας καθορίζεται από το DNA μας. Το DNA μας επιτρέπει να αντιληφθούμε μέχρι 3 διαστάσεις του κόσμου. Έχει όμως αποδείξει η Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν ότι υπάρχει και 4η διάσταση που δεν ταυτίζεται με το χρόνο. Όταν ένα σώμα στις 3 διαστάσεις αρχίζει και καμπυλώνεται προς την 4η διάσταση τότε η αυτή ακριβώς η καμπύλωση είναι που δημιουργεί την αιτία για να μπορέσω να το δω. Τα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω μας είναι 4διάστατα και για να μπορέσω να τα δω έχουν «καμπυλωθεί» προς την 4η διάσταση. Και βέβαια, ξέρουμε ότι δεν τα βλέπω ολόκληρα αλλά, όπως είπαμε και πιο πριν, βλέπω μια «προβολή» τους στον τρισδιάστατο χώρο. Στην πραγματικότητα οι έννοιες καμπυλότητα χώρου από τα Μαθηματικά, και «Πυκνότητα Υλοενέργειας» από τη Φυσική είναι το ίδιο πράγμα σύμφωνα και με τον Αϊνστάιν. Δείτε: ο άνθρωπος όταν γεννιέται αρχίζει από τη στιγμή που είναι γονιμοποιημένο σπέρμα να αυξάνει την υλοενέργειά του. Όταν βαίνει προς το θάνατο μειώνει την υλοενεργειά του. Αυτή την καμπύλωση του χώρου προς την τέταρτη διάσταση οι άνθρωποι τη μετράνε με τον χρόνο, με το πόσες φορές γυρίζει η Γη γύρω από τον Ήλιο, αλλά ο χρόνος δεν ταυτίζεται με την 4 η διάσταση. Όλα τα προηγούμενα δεν είναι πια ερμηνείες προτεινόμενες, δεν είναι εικασίες, έχουμε αποδείξεις έγκυρες κι αξιόπιστες, είναι κομμάτι της ανθρώπινης γνώσης το οποίο απλά δεν έχει λάβει δημοσιότητα ούτε καν στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στα Πανεπιστημιακά εγχειρίδια, ακόμη δεν έχουν περάσει σε μεγάλη έκταση οι νεότερες εξελίξεις και η ουσία τους, παρά μόνο ακροθιγώς. Εξακολουθούν να σκέφτονται πολλοί σύγχρονοι επιστήμονες και ερευνητές με παλιούς όρους αλλά το πράγμα προχωράει σιγά - σιγά. Πάντως ο φιλόσοφος που ακούει για όλα αυτά, ο Θεολόγος, ο Μυστικιστής, ο Δωδεκαετής κ.λπ. αρχίζει να σχηματίζει νέες φιλοσοφικές αντιλήψεις και έτσι επηρεάζεται ό ένας Πυλώνας και μεταβάλλεται.

Πάντως ένα από τα εντυπωσιακά που μας λέτε σήμερα είναι ότι όλα στο Σύμπαν, και εμείς ακόμα, είναι Matrix (Μητρώα Μαθηματικών Πληροφοριών τρόπον τινά)
Υπάρχει η απλοϊκή άποψη που λέει πως αν βγω μια βόλτα π.χ. στο Λιμάνι και κοιτάξω γύρω μου βλέπω τα αντικείμενα όπως βλέπω και τα σώματα του ουρανού, τον Ήλιο, τ’ αστέρια κ.λπ. Λάθος: τα αστέρια, οι γαλαξίες απέχουν εκατομμύρια, δισεκατομμύρια έτη φωτός άρα όταν τα κοιτάζω αντικρίζω μόνο μια εικόνα του παρελθόντος τους δεν αντικρίζω τα ίδια αυτά καθ΄ αυτά. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Ήλιο που είναι πιο κοντά, απέχει από τη Γη 8 λεπτά άρα αυτό που βλέπω είναι μέρος της εικόνας του όπως ήταν πριν από 8 λεπτά. Αλλά και τον διπλανό μου όταν τον κοιτάζω βλέπω μια εικόνα του όπως ήταν πριν από ένα απειροελάχιστο κλάσμα του δευτερολέπτου, αλλά η ουσία είναι ότι βλέπω μια παλιά εικόνα του άρα ένα Matrix του, ένα είδος προβολής του αντικειμένου από το παρελθόν του.

Το Σύμπαν μας είναι διαιρετό, ή μήπως η «διαίρεση» είναι αποτέλεσμα των αισθήσεων;
Προφανώς και είναι αποτέλεσμα των αισθήσεων. Υλοενέργεια υπάρχει παντού. Μάλιστα όταν ένας άνθρωπος κοιτάζει έναν άλλον θεωρεί ότι ανάμεσά τους δεν υπάρχει τίποτα. Ξέρουμε πολύ καλά πως όχι μόνο δεν υπάρχει το κενό αλλά αν μπορούσαν τα μάτια μας να δουν τα πάντα θα βλέπαμε παντού γύρω μας μια … κοχλάζουσα υλοενέργεια. Θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε τα πάντα ως ένα Όλον με διαφορετικές πυκνότητες υλοενέργειας σε διαφορετικά σημεία του Σύμπαντος. Η ουσία είναι ότι τα πάντα στο Σύμπαν «επικοινωνούν» .

Κύριε Δανέζη δηλώνετε και δημοσίως ότι ανήκετε στην Αριστερά αλλα με μια σειρά παρεμβάσεών σας σε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία έχετε διατυπώσει μια πρόταση γι΄ αυτόν το χώρο τον οποίο τον κατανοείτε ως ευρύτερο Πολιτισμικό Ρεύμα. Θα μας παρουσιάσετε εν συντομία την άποψή σας;

Δεν μιλάω ούτε για τους πολιτικούς ούτε για την εκχυδαϊσμένη Αριστερά. Ξέρετε, για ιστορικούς λόγους, η κοινωνική δομή αρνήθηκε στον Έλληνα πολίτη να έρθει σε επαφή με την Αριστερά της Ευρώπης από την εποχή του Διαφωτισμού και εντεύθεν. Οι αρχές του φιλελευθερισμού και του Ουμανισμού δεν έγιναν ποτέ γνωστές. Την Αριστερά την γνώρισαν οι Έλληνες ως Κομμουνιστική συνιστώσα σε σημείο που για την πλειοψηφία των Ελλήνων το να είσαι Αριστερός σημαίνει να είσαι Κομμουνιστής. Αυτό είναι γελοίο. Για μένα η ιδεολογία της Αριστεράς συνιστά Πολιτισμικό Ρεύμα. Είναι ένα σύνολο αρχών που διαποτίζουν την Επιστήμη, την Θεολογία, την κοινωνική συγκρότηση (τους 3 Πυλώνες δηλαδή). Εγώ διαφοροποιούμαι από τον «Κοινωνισμό» της Αριστεράς, από το sociale δηλαδή που θέλει την Αριστερά να εξυπηρετεί την κοινωνία ως σύνολο. Εγώ μιλάω για ένα Ουμανιστικό Σοσιαλισμό που η εξυπηρέτηση των αναγκών του κοινωνικού συνόλου δεν παραβλέπει τις προσωπικές ανάγκες του ατόμου. Είναι Ανθρωπισμός. Σαφέστατα σε κρίσιμες στιγμές το κοινωνικό θα πρέπει να υπερβεί το ατομικό αλλά πάντοτε δεν πρέπει να ξεστρατίζουν αυτά τα δύο μεταξύ τους. Μέσα σε αυτό το Πολιτισμικό Ρεύμα που προτείνω μπορεί να αντέξει οποιαδήποτε Νεα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ και άλλες δυνάμεις που εμφορούνται από αυτές τις Αρχές αλά διαφοροποιούνται ως προς το πώς θα υλοποιήσουμε αυτές τις αρχές. Και ξέρετε, η Αριστερά έτσι ακριβώς θεσμοθετήθηκε, δεν είναι ένα όραμά μου. Ουσιαστικά οι ιδεολογικοί πατέρες της Αριστεράς στην Ευρώπη έβαλαν σαν βάση αυτές τις ιδέες για να δημιουργήσουν ένα Πολιτισμικό Ρεύμα και όχι ένα Κόμμα, άλλο τι κάνει η Αριστερά σήμερα στην Ελλάδα, και όχι μόνο στην Ελλάδα. Είμαστε όλοι άνθρωποι, Ελευθερία, Ισότητα ζητάμε. Εγώ διαπιστώνω ότι αυτή τη στιγμή διαμορφώνεται ένα τέτοιο Πολιτισμικό Ρεύμα και στην Ελλάδα ενάντια σε αυτήν την Δημοκρατικοφανή Ολιγαρχία που κυριαρχεί. Εγώ προτείνω σήμερα επειδή δεν μπορούμε 11 εκατομμύρια Έλληνες να παρατάμε τις δουλειές μας και να μαζευόμαστε για να παίρνουμε αποφάσεις από κοινού όπως στην Αρχαία Αθήνα να βάζουμε σύγχρονους βολικούς όρους (τους προτείνω σε σχετικό βιβλίο μου). Προτείνω για παράδειγμα οι ελέγχοντες από τους ελεγχόμενους να είναι διαφορετικές ομάδες ανθρώπων. Δεν μπορεί π.χ. ένα εκλεγμένος στη Βουλή δικηγόρος να υποστηρίζει και να συνεχίζει την ιδιότητά του και όταν έρχεται η στιγμή να διωχθεί να φοράει το καπέλο του βουλευτή που του παρέχει ασυλία… Μετά, η Εκκλησία πρέπει να επιστρέψει στις Θεολογικές αρχές του Χριστιανισμού. Επιμένω ότι η επικείμενη Μεγάλη Πολιτισμική Αλλαγή που θα συμβεί σε διεθνές επίπεδο θα αρχίσει από την Ελλάδα με την έννοια ότι θα αρχίσει από αυτούς που μετείχαν και μετέχουν της Ελληνικής Παιδείας. Τέλος, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν έχω καμία εθνικοπατριωτική πρόθεση πιστεύω πως μόνο όσοι έχουν συντηρήσει αυτές τις αξίες ακόμα και τώρα στην μετά την φθορά εποχή πιστεύω ότι θα σταθούν μπροστάρηδες σε ένα τέτοιο Ρεύμα. Και σε αυτό το Ρεύμα θα ενταχθούν και όλοι εκείνοι οι Άνθρωποι στον πλανήτη που υιοθέτησαν τέτοιες ιδέες αρά μετείχαν της Ελληνικής Παιδείας .

Συνέντευξη Παναγιώτη Καλαντζόπουλου (περιοδικό Δίφωνο - Απρίλιος 2009)


Συνέντευξη στον Αντώνη Περιβολάκη

Ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος είναι ένας από τους γνωστούς και αναγνωρισμένους συνθέτες στη χώρα μας. Μαζί με την Ευανθία Ρεμπούτσικα συνιστούν ένα από τα μακροβιότερα καλλιτεχνικά και – κυρίως – οικογενειακά ζευγάρια στον τόπο. Εικοσιοκτώ ολόκληρα χρόνια μαζί, έχουν δύο παιδιά που σπουδάζουν και έχουν ακόμα μια σημαντική μουσική ιστορία πίσω τους. Ο Καλαντζόπουλος έχει περί τους14 δίσκους στο ενεργητικό του και μια δική του δισκογραφική εταιρία, το “Cantini” στην οποία εκδίδει δουλειές όχι μόνο δικές του και της Ευαναθίας αλλά και άλλων όπως της Γιώτας Νέγκα και του Βαγγέλη Κορακάκη, του Κωστή Μαραβέγια, των Palyria, των Film Noir… Συναντηθήκαμε ένα κρύο χειμωνιάτικο μεσημέρι στο φιλόξενο σπίτι του στην Αγία Παρασκευή. Ξεκινήσαμε την κουβέντα και … ξεχάσαμε να σταματήσουμε

Κύριε Καλαντζόπουλε μου φαίνεται πως το τελευταίο διάστημα μέσα από δημόσιες δηλώσεις σας έχετε έρθει σε ένα είδος αντιπαράθεσης και με κόσμο από το χώρο του έντεχνου τραγουδιού αλλά και με τις δισκογραφικές εταιρίες γενικότερα.

Δεν το νομίζω… ίσως κάποιοι να ενοχλήθηκαν από το εγχείρημα με το «Cantini», ίσως το θεώρησαν θράσος δύο ανθρώπων. ιδιαίτερα μετά την επιτυχία της αρχής. Ίσως ενόχλησε η ελευθερία που αποκτήσαμε. Πάντως τα λόγια που λέω τα πιστεύω κι όταν βλέπω κάτι στραβό δεν ξέρω τι άλλο να κάνω παρά να το δείξω. Τώρα αν αυτό κάποιους ενοχλεί τι να κάνουμε…

Ας προχωρήσουμε στην καινούρια σας δισκογραφική παραγωγή, το “Summertime in Prague”. Γιατί καταλήξατε να κάνετε αυτή τη δουλειά, και μάλιστα με μια ορχήστρα;


Η ορχήστρα είναι μέρος του εαυτού μου. Δεν υπάρχει πιο συγκινητικό πράγμα από την στιγμή που μια ορχήστρα σηκώνει το δοξάρι, ο ήχος που βγαίνει όταν αυτό κατεβαίνει είναι από τα πιο μαγευτικά πράγματα που μπορεί να γευτούν τα αυτιά. Επίσης, ανήκω στην σχολή της μελωδίας. Η τέχνη μου συνίσταται στο να βάζω δέκα - είκοσι νότες στη σειρά με ένα τρόπο που να έχει την δόνηση και την αξία ενός καλού ποιήματος. Στόχος είναι να προκαλέσω δονήσεις από εκείνες που μας κάνουν να αισθανόμαστε ευτυχείς που γεννηθήκαμε άνθρωποι ήτοι «άνω θρώσκοντες», κοινώς, να κοιτάμε ψηλά. Προηγείται λοιπόν η μελωδία. Το σινεμά βέβαια ήταν αυτό που με έφερε κοντά στην ορχήστρα εγχόρδων για το «Summertime in Prague». Προφανώς με επηρέασε και η κλασική μου παιδεία που πήρα κυρίως στην Αγγλία. Εκεί έπαιξα πολλές φορές κιθάρα και μαντολίνο με έγχορδα. Εκεί έζησα την ορχήστρα από μέσα, είναι μέρος της μουσικής ανατροφής μου η ορχήστρα.

Πιστεύετε ότι σήμερα στην Ελλάδα ένας τρόπος για να γράψει κανείς μόνο μουσική και όχι τραγούδια είναι κάνοντας soundtrack; Εννοώ ότι σε μια Ευρωπαϊκή χώρα, αν κάποιος θέλει να γράψει μόνο μουσική και να την εκδώσει, ξέρει ότι θα βρει κι ένα αξιόλογο ευρύ ακροατήριο. Στην Ελλάδα συνήθως αντιμετωπίζεται μ΄ ένα ύφος – σχόλιο της μορφής «Εντάξει, έκανε και μουσική αυτός και τι έγινε, δηλαδή;»

Οι πολιτικοί διατείνονται ότι «ανήκομεν εις την Δύσιν». Από αυτό δόγμα εμείς οι Έλληνες έχουμε δύο ζωτικές διαφορές με την Δύση: η πρώτη είναι το Αλφάβητο και δεύτερη είναι η Ορθοδοξία. Αν το προεκτείνεις αυτό στη μουσική, η ποιητική μας παράδοση λόγω της Γλώσσας, και η μουσική μας παράδοση λόγω της Ορθοδοξίας, έρχονται από διαφορετική γωνία. Η Ευρώπη λέει «ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο» και η Ελλάδα λέει «πα βου γα δη κε ζω νη». Η Ευρώπη μιλάει για τέταρτο, ήμισυ κλπ ενώ η Ελλάδα μιλά για πεταστή, για ίσον, γιά ατζέμ… Συνεπώς ως Έλληνας, είτε λόγιος είσαι είτε αυτοδίδακτος, έρχεσαι από αλλού. Οι Βαυβαροί και κάποιοι Έλληνες φιλοδοξήσανε, υπερπηδώντας τον Ελληνικό μεσαίωνα, να μας κάνουν συνέχεια της αρχαιότητας αλλά με Γερμανικό μανδύα. Οι ίδιοι πιστέψανε ότι μπορεί να υπάρξει κλασσική ορχηστρική Ελληνική μουσική. Και με λύσσα προσπάθησαν αυτό να το επιβάλλουν είτε μέσα από τα ωδεία, είτε μέσα από τις ορχήστρες είτε προωθώντας ονόματα όπως ο Σκαλκώτας, ο Καλομοίρης, κλπ. Παρόλα αυτά δεν υπήρξε ποτέ πραγματικό κοινό γι΄ αυτού του είδους τη μουσική. Κοινό σαν αυτό της Γερμανίας της Αγγλίας της Ρωσίας… Η Ελλάδα είναι μιας άλλης παράδοσης. Η Ελλάδα έχει το Τραγούδι σαν Θεό της, δηλαδή την Ποίηση με την Μουσική. Θεωρεί σπουδαιότερη τέχνη τα τρία λεπτά ατόφιας ποίησης και μελωδίας σε σύζευξη παρά ένα οποιοδήποτε άλλο μουσικό είδος. Ο Έλληνας στο γενετικό του κώδικα έχε το Τραγούδι, δεν έχει τη φόρμα της σονάτας. Γι΄ αυτό, τα δικά μου ορχηστρικά κομμάτια είναι ορχηστρικά τραγούδια, είναι κουπλέ -ρεφρέν. Δεν επεδίωξα να κάνω φόρμες σονάτας, ή παραλλαγές. Θέλησα να απευθυνθώ στα οικεία ώτα των Ελλήνων.

Πιστεύετε ότι αυτό είναι το χαρακτηριστικό των Μεσογειακών λαών γενικότερα;


Η Μεσόγειος έχει το αδυσώπητο φως του ήλιου που δεν επιτρέπει πόζες. Το καλοκαίρι, άμα δεις τα σώματα είτε στην άμμο είτε στη Σταδίου, πώς τα φωτίζει αυτός ο ήλιος, θα δεις την Βυζαντινή Ζωγραφική, αντιθέσεις - φως και σκιά. Δεν βλέπεις διαβαθμίσεις όπως στις ομιχλώδεις φωτογραφίες του David Hamilton ή στους Γάλλους ιμπρεσιονιστές. Δεν υπάρχει η διαβάθμιση από τη σκιά στο φως όπως υπάρχει στο βορρά. Αυτό το φως της Μεσογείου παράγει μία μουσική που έχει στον πυρήνα της την αντίθεση , το κοντράστ. Η μουσική μας περνάει από το φως στην σκιά από το γλυκό στο πικρό. Ο Τσιτσάνης ήταν μάστορας στις κόντρες μουσικά από κουπλέ σε ρεφρέν. Πως και ο Χατζιδάκις στο «Χαμόγελο της Τζοκόντας». Αυτό είναι το φως της Μεσογείου. Στην περιοχή της Μεσογείου, πολιτισμικά – μουσικά είμαστε ένας ενιαίος κόσμος όπως υπήρξαμε πολιτικά από τον Αλέξανδρο μέχρι τους Οθωμανούς. Οι μουσικές όλων των Μεσογειακών χωρών είναι πρώτα ξαδέλφια.

Έχετε κάνει μουσικές σπουδές στη Δύση. Η μουσική που κάνετε όλα αυτά τα χρόνια ανήκει στο Μεσογειακό κλίμα που μόλις περιγράψατε;
Έχω κάνει κιθάρα με τον Γεράσιμο Μηλιαρέση, μπουζούκι με τον Γεράσιμο Κλουβάτο που έγραψε το «Άναψε το τσιγάρο, δώσ΄ μου φωτιά», … Κατόπιν, πήγα στο Λονδίνο κλασσική κιθάρα με πολλούς καθηγητές αλλά κυρίως γνώρισα και με γοήτεψε ο Julian Bream. Πήγα στο Παρίσι και έκανα κι εκεί κάποια πράγματα στην Ecole Normale de Musique de Paris. Πάντως πέρασα κι εγώ την κρίση μου. Γύρω στον δεύτερο με τρίτο χρόνο άρχισε κάτι να με σπρώχνει να τα παρατήσω και να γίνω μπουζουκτσής (κάτι σαν καθυστερημένος εφηβικός καυγάς με τον πατέρα στον οποίο ανακοινώνεις ότι θες να τα παρατήσεις όλα για χάρη του μπουζουκιού). Εκεί βέβαια, ο πατέρας μου σοφά μου είπε «κάνε ό,τι θέλεις, αλλά μην γυρίσεις μετά από δέκα είκοσι χρόνια και μου ζητήσεις τα ρέστα γιατί δεν σε σταμάτησα…». Έβαλα την ουρά κάτω απ΄ τα σκέλια, πήρα το αεροπλάνο και γύρισα στην Αγγλία να τελειώσω αυτό που άρχισα. Έτσι πλησίασα τον Γεράσιμο Κλουβάτο στην συνοικία της Λαμπρινής κοντά στο Γαλάτσι. Βέβαια, δεν υπήρξα ποτέ καλός μπουζουκτσής και εγκατέλειψα το … σπορ γυρίζοντας στη κιθάρα στην οποία νομίζω πως τα καταφέρνω μάλλον καλά. Έτσι λοιπόν ήμουν ένα υβρίδιο ανατροφής από «Κονσερβατουάρ» και από Λαικοδημοτικά. Πάντα είχα μια τεράστια εκτίμηση σε αυτοδίδακτους μουσικούς, Τσιτσάνη, Λέννον και Μακ Κάρτνευ. Αυτοί οι τρεις άνθρωποι ήταν το «Ευ ζην» για μένα. Σήμερα πια είμαι ένας μουσικός που γράφω μουσική σχεδόν για όποιον μου το ζητήσει γιατί κατάλαβα εγκαίρως ότι η παραγγελία ήταν δυνατότερη από την έμπνευση.

Με ρίξατε τώρα με αυτό που είπατε…
Θα καταλάβεις: η παραγγελία γέννησε για μένα τα ωραιότερά μου τραγούδια. Για παράδειγμα, το μεν “Summertime in Prague” γράφτηκε για μια διαφήμιση που δεν παίχτηκε ποτέ και έτσι αργότερα βρέθηκε στα «Φτηνά Τσιγάρα». Το δε τραγούδι «Με τα Μάτια Κλειστά» γράφτηκε σε ένα βράδυ για μιά τηλεοπτική σειρά το «Εσύ αποφασίζεις». Μάλιστα το έγραψα μέσα σε μεγάλο θυμό γιατί προηγήθηκε ένα δυσάρεστο τηλεφώνημα. Εν τούτοις προέκυψε το τραγούδι ακριβώς όπως το ακούτε σήμερα και μέσα σε μία μόνο ώρα. Ή, ας πούμε για το τραγούδι «Λευκό μου Γιασεμί», το έγραψα σε διακοπές στη Μυτιλήνη, καθώς έλαβα ένα τηλεφώνημα από έναν παραγωγό που ήθελε επειγόντως ένα τραγούδι για τη σειρά «Μια ζωή για την Έλσα». Όντας 20 Αυγούστου σε διακοπές το μόνο που κατάφερα ήταν να αγοράσω μια παιδική κιθάρα των 30 ευρώ που την έχω ακόμη για γούρι. Έτσι μέσα σε δύο πρωινά Αυγουστιάτικων διακοπών έγραψα δύο από τα ωραιότερα μου τραγούδια που προέκυψαν από πιεστικές παραγγελίες .

Πάντως στις μουσικές σας υπάρχουν επιρροές από την μουσική των ταινιών του Ιταλικού νεορεαλισμού. Αντίστοιχη επιρροή βλέπουμε και στις ταινίες αυτές καθ΄ αυτές σε θεματικό και σκηνοθετικό επίπεδο, Και η ταινία και η μουσική λειτουργούν υπό τη σκέπη της μελαγχολίας, της αναπόλησης και της ανάμνησης των παιδικών χρόνων και με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί και η δική σας μουσική π.χ. στο “Peppermint” ή στο “Uranya”, έτσι δεν είναι;
Και βέβαια, έχω επηρεαστεί πολύ από την Ιταλική μουσική και ομολογώ ότι εμπνεύστηκα από τις μουσικές του Ιταλικού Μπαρόκ, από τον Ρότα. Παρθενογενέσεις δεν υπάρχουν. Ούτε στη μουσική ούτε στο σινεμά, ούτε στην αρχιτεκτονική ούτε στην επιστήμη. Υπάρχουν τραγούδια ας πούμε που νομίζουν ότι τα χει γράψει ο Τσιτσάνης και όμως δεν είναι έτσι. Ας μιλήσουμε για ένα από τα αριστουργήματα, κατά τη γνώμη μου, της Ελληνικής μουσικής, το τραγούδι «καρδιά μου καημένη» του Μπάμπη Μπακάλη. Όμως η μελωδία αυτή είναι Ινδική. Παρ΄ όλα αυτά ο τρόπος που κόλλησαν αυτά τα λόγια σε αυτή την Ινδική μελωδία κάνουν τον Μπακάλη ιδιοφυή. Δεν θα αποκαλέσω τον Μπάμπη Μπακάλη «κλέφτη», αντίθετα δοξάζω το Θεό που βρέθηκε αυτός να κάνει ένα τέτοιο αριστούργημα. Αν είχε βάλει άλλα λόγια ίσως το τραγούδι να φάνταζε μέχρι και γελοίο.

Πρόσφατα η φίλη σας Έλλη Πασπαλά εξέφρασε την επιθυμία να φύγει στο εξωτερικό σκεπτόμενη πως αν γυρίσει πίσω στην Αμερική βρει τα πράγματα να είναι καλύτερα. Συμμερίζεστε την επιθυμία της και την ανησυχία της;

Κατ΄ αρχάς οι καιροί είναι δύσκολοι για όλους. Αλλά ο,τι ανεβαίνει κατεβαίνει και αντιστρόφως. Τα πράγματα δεν θα πηγαίνουν συνέχεια προς το σκούρο. Το πώς διαχειρίζεται κανείς το ταξίδι του σε αυτό το θείο δώρο που λέγεται «Ζωή» είναι ένα πολύ λεπτό θέμα και συνήθως μπαίνει κανείς σε μια λογική μετανάστευσης είτε υπό το κράτος μια απογοήτευσης είτε υπό το κράτος ενός φόβου για την επιβίωση του όταν αισθάνεται ότι εκλείπουν οι λόγοι για τον οποίους ζεις σε ένα μέρος και ότι θα πρέπει να μετοικήσεις αλλού. Από τη άλλη μεριά η Ελλάδα ήταν πάντα ένα μέρος άνυδρο, άγονο, στέρφο που έχει την ατυχία να κυβερνάται, νε εξαίρεση κάτι μικρά διαλείμματα από πειρατές, τα κόμματα μας έχουν κομματιάσει, και εμείς οι Έλληνες είμαστε πρόθυμοι μετά από κάθε επιτυχία να στήσουμε έναν εμφύλιο, από τον καιρό του Αχιλλέα ακόμα. Συνεπώς, είναι ένας επιπλέον λόγος αυτός για να ρίξεις μαύρη πέτρα πίσω σου. Την Έλλη την καταλαβαίνω για τον επιπλέον λόγο ότι γεννήθηκε στην Αμερική, μας τραβάνε πάντα πίσω τα μέρη που ζήσαμε τα παιδικά μας χρόνια. Θα λυπηθώ αν φύγει, αλλά θα χαρώ γιατί θα έχω έναν λόγο για να πάω μία βόλτα ως την Αμερική. Από την άλλη, ομολογώ πως η Ελλάδα με διώχνει όσον αφορά τον χαμηλού επιπέδου δημόσιο βίο της, τις κακές δημόσιες υπηρεσίες της, τα κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος, την έλλειψη οργάνωσης και κοινού νου... Αυτά τα πράγματα σε καταβάλλουν κι όταν είσαι ένα ενεργητικό κύτταρο με ορμές και χυμούς να δώσεις, ίσως πρέπει να φεύγεις, δεν ξέρω…. Δεν μετανιώνω που δεν υποχώρησα στις παροτρύνσεις της Ευανθίας να φύγουμε για Αγγλία πριν μερικά χρόνια αλλά έχω και την απορία πώς θα ήμασταν τώρα αν το είχαμε τολμήσει.

Πιστεύετε πως μέχρι τώρα καταφέρατε να ζήσετε με αξιοπρέπεια; Η δουλειά σας αναγνωρίστηκε;

Εγώ υπήρξα πάρα πολύ τυχερός. Κάνω μια δουλειά που δεν είναι δουλεία, το παιχνίδι μου το έκανα τρόπο επιβίωσης. Μεγαλώσαμε με την Ευανθία τα παιδιά μας, ζήσαμε μια καλή ζωή, και ζούμε ακόμα μια καλή ζωή, με τις τεθλασμένες της πάντοτε αλλά θεωρώ ότι ζήσαμε μια ευλογημένη έως τώρα διαδρομή. Πριν δέκα χρόνια αν με ρωτούσες θα σου έλεγα ότι με ένοιαζε η αποδοχή του κόσμου. Τώρα από λίγο έως καθόλου…Σκέφτομαι πως το σημαντικό είναι να γευτώ και να καταλάβω ένα μέρος από το δώρο της ζωής. Να πλησιάσω την Αλήθεια. Η αναγνώριση, οι απολαύσεις, οι ηδονές είναι ωραία πράγματα αλλά δεν πρέπει να τους δίνουμε μεγαλύτερη αξία από αυτό που τους αναλογεί.

Υπάρχει στον ορίζοντα καινούργια κυκλοφορία με δικά σας τραγούδια;


Έχω κάποια έτοιμα που παίζουμε με την «Ορχήστρα του Δρόμου» όπως το «Τι Σπατάλη» και το «Ψέμμα μου» και ένα ξαδερφάκι του «Summertime in Prague» το « I can’t fall in love anymore» και πολλά που είναι με τις σκαλωσιές ακόμα και τα παιδεύω. Θα βγουν, θα βγούν, θα έρθει ή ώρα τους.