Δευτέρα 22 Αυγούστου 2011

Με αφορμή το Sputnik Caledonia του Andrew Crumey




Η Τέχνη και η Επιστήμη έχουν διαχωριστικές γραμμές;  Λαμβάνοντας υπόψιν τη δημόσια εικόνα τους αλλά και τα εργαλεία ανάπτυξής τους η απάντηση θα έπρεπε να είναι θετική. Αν θεωρήσουμε ότι υπάρχει ένα εργαλείο του οποίου η χρήση δεν είναι υποχρεωτική στην Τέχνη τότε αυτό θα ήταν η Τυπική Λογική (Τ. Λ. – Formal Logic). Πράγματι, αν είχαμε υποχρεωτική τη χρήση της Τ.Λ. στην Τέχνη τότε επ’ ουδενί δεν θα διαχωριζόταν αυτή από την Επιστήμη. Αν κάτι υπακούει σε εμπειρικούς κανόνες που εμφυτεύονται στη συνείδησή μας, όπως το modus ponens, τότε μπορεί να γίνει αποδεκτό και από την Επιστήμη – κοινή λογική. Βέβαια, μια Θεωρία που βασίζεται στην Τ.Λ. αλλά ταυτόχρονα αποδέχεται παραδοχές του στυλ «1+2 = 5» πάλι γίνεται αποδεκτή υπό την προυπόθεση ότι τα 1, 2, 5 δεν αντιπροσωπεύουν τους γνωστούς μας ακεραίους αλλά κάποιους άλλους «αριθμούς». Τέτοιες θεωρίες είναι για παράδειγμα οι θεωρίες των modulae (ισουπολοίπων) στα Μαθηματικά.


Η Τέχνη προσφέρει ελευθεριότητα  και αυτή είναι και η βασικότερη προϋπόθεση της. Αν η Τέχνη υπακούει σε καλούπια τότε παύει να είναι Τέχνη; Ναι, διότι ίσως δεν προσφέρει στον δημιουργό της την απαραίτητη Λύτρωση. Αν ένας άνθρωπος λυτρώνεται κάνοντας χρήση κανόνων τότε δεν υπάρχει πρόβλημα, αν όμως απαιτεί και από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες να δουλεύουν με χρήση κανόνων, τότε απαιτεί από αυτούς να μην κάνουν Τέχνη αλλά κάτι άλλο (στρατευμένη Τέχνη, ίσως;…). Κατά συνέπεια ο άνθρωπος που λυτρώνεται μέσω της Επιστήμης είναι καλλιτέχνης. Έχει τη δική του ελευθεριότητα, άρα αμφότερες η Ελεύθερη Έκφραση και η Λύτρωση ικανοποιούνται.  Τι συμπεραίνουμε λοιπόν; Ότι θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την Επιστήμη σαν ένα υποσύνολο του ευρύτερου συνόλου που λέγεται Τέχνη. (Παρά το γεγονός ότι η Τέχνη δεν είναι ένα «καλά ορισμένο σύνολο» εν τούτοις εμείς δεν έχουμε τέτοιες απαιτήσεις διότι … Τέχνη κάνουμε στο κάτω – κάτω).


Υπάρχουν στιγμές που η ελευθεριότητα έγινε αποδεκτή από τη Επιστήμη; Η απάντηση είναι κάπως διφορούμενη. Στα μέσα του 20ου αιώνα ο Kurt Godel με το περίφημο «θεώρημα της μη πληρότητας» άφησε ένα παραθυράκι στο οικοδόμημα της Μαθηματικής Λογικής για να μπορεί να μπαίνει από εκεί το παράλογο και να «νομιμοποιείται» (όχι με το τέχνασμα «βαφτίζω το κρέας ψάρι» αλλά καθιστώντας ενδεχομένως αποδεκτές δύο αντιφατικές λογικές προτάσεις που υπακούουν στα ίδια αξιώματα). Στην πραγματικότητα το μεγαλύτερό του εφεύρημα ήταν η επιστημονική αποδοχή των διαφορετικών επιπέδων ερμηνείας ήτοι της Γλώσσας και της Μεταγλώσσας. Αν φύγουμε τώρα από το πεδίο των Μαθηματικών και προσχωρήσουμε στο πεδίο της Φυσικής τότε θα διαπιστώσουμε ότι το παράλογο, το λογικά αντιφατικό, «νομιμοποιείται» μέσω της Κβαντικής Θεωρίας. Σήμερα πια είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι τα πιο ευφάνταστα σενάρια για τον κόσμο μας θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά ενώ η σύγχρονη Επιστήμη έχει ήδη αλλάξει (κατά Thomas Kuhn) Επιστημονικό Παράδειγμα και όροι έρευνας καθώς και τα αντικείμενα αυτής έχουν μετατραπεί άρδην.


Υπάρχει βέβαια ένα ζητούμενο: η κοινωνία είναι κοινωνός αυτών των προηγούμενων μεταβολών; Η κοινωνία δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμα ότι φαινόμενα που αγγίζουν το χώρο της Μεταφυσικής συνιστούν αντικείμενο μελέτης εδώ και τουλάχιστον 40 χρόνια. Οι πρώτοι επιστήμονες που έκαναν τέτοιες έρευνες τέθηκαν στην αρχή στο περιθώριο αλλά τώρα πια δημοσιεύσεις, ανακοινώσεις, papers φιγουράρουν σε επιστημονικά περιοδικά βιβλιοθήκης και σε πρακτικά συνεδρίων χωρίς να γίνονται αποδέκτες επιστημονικής αμφισβήτησης (ενώ επιδέχονται ίσως πολλαπλές ερμηνείες). Εν ολίγοις τα παράλληλα σύμπαντα δεν είναι τσαρλατανισμοί, τα φαινόμενα ψυχώ αντιμετωπίζονται πολύ πιο προσεκτικά και σοβαρά, ιδωμένα όλα στα πλαίσιο μιας ενιαίας θεωρίας που βλέπει το σύμπαν σαν ένα Όλον όπου οποιαδήποτε διαταραχή σε κάποια χωροχρονική γωνιά του επηρεάζει όλες τα χωροχρονικά σημεία ενός Σύμπαντος που έχει τις ιδιότητες ενός χώρου Μινκόφσκι. Το κάθε τι φαίνεται πως «καταγράφεται» σε κάτι σαν σκληρό δίσκο, κάτι σαν το Ακασικό Πεδίο. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τελικά το κάθε «γεγονός» στο Σύμπαν δεν είναι παρά ένα Μητρώο του οποίου οι συντεταγμένες είναι κι αυτές καταγεγραμμένες  στο Ακασικό Πεδίο.

Είναι προφανές ότι τα όρια μεταξύ Επιστήμης και Τέχνης είναι, αν μη τι άλλο ευμετάβλητα. Ο Goethe  είναι από εκείνους τους ανθρώπους που είδαν αυτό από νωρίς και το κοινοποίησε στον κόσμο με το έργο του και με τον δικό του τρόπο. Μόνο που τότε δεν το έδωσε ακριβώς με τέτοιους όρους. Το διαπίστωσε όμως. Και όταν το κοινοποίησε ίσως αρκετοί να μην κατάλαβαν αυτό που ήθελε να πει. Αλλά ευτυχώς το έργο του παραμένει και εμπνέει ανθρώπους που μας κοινοποιούν μέσω της Τέχνης αυτήν τη διαπίστωση για τα ακριβοθώρητα σύνορα ανάμεσα στους δύο χώρους. Ένας τέτοιος σύγχρονος δημιουργός είναι ο Andrew Crumey. Ο Crumey έχει το πλεονέκτημα να έχει τις βασικές του σπουδές, στα Μαθηματικά ενώ το διδακτορικό του είναι στη Θεωρητική Φυσική. Άρα είναι καλός γνώστης των επιστημονικών εξελίξεων και επειδή είναι Καλλιτέχνης μας τα κοινοποιεί όλα αυτά τα «παράξενα» που συμβαίνουν στο Σύμπαν μέσω της Τέχνης, μέσω της Λογοτεχνίας. Ιδού λοιπόν το τελευταίο του βιβλίο το Sputnik Caledonia (εκδ. ΠΟΛΙΣ) βιβλίο που πρωτοεκδόθηκε στην Αγγλία πριν από 3 χρόνια. Πατάει στα χνάρια των προηγούμενων του έργων (Πφιτς, Αρχή του DAlembert , κύριος Μι, Μόμπιους Ντικ) και δημιουργεί ένα Σύμπαν που χωρά τα Πάντα: ο,τι μπορεί και δεν μπορεί να λεχθεί, ο,τι μπορεί και δεν μπορεί να γίνει.


Φυσικά για γα μπορέσουν να δοθούν με μαεστρία όλα αυτά χρειάζεται ένα όχημα που θα είναι άνετο τουλάχιστον για τους υποψιασμένους και μυημένους αναγνώστες. Αυτό είναι το όχημα της διήγησης, της μυθοπλασίας. Το στόρυ αποτελείται από 3 κεφάλαια που διαδραματίζονται σε παράλληλους κόσμους που όμως τέμνονται κάπου, κάτι  σαν τις ευθείες του Λομπατσέφσκι. Όπως είναι φυσικό υπάρχουν κοινά πρόσωπα και κυρίως ο κεντρικός ήρωας ο Ρόμπιν Κόιλ που γεννιέται σε μια Σκωτία «αληθινή», ανδρώνεται σε μια Σκωτία κομμουνιστική και «τελειώνει» σαν μια «δυαδικότητα» σε μια Σκωτία «αληθινή». Χιούμορ, Ευρηματικότητα, Ποίηση, Φιλοσοφία, Μαθηματικά, Φυσική, Πολιτική, Ψυχοφυσική επιστρατεύονται σε ένα εκρηκτικό μείγμα που αν το πιάσεις στα χέρια σου απλά βουλιάζεις μέσα του σαν να μπαίνεις σε μια Μαύρη Τρύπα (παρεμπιπτόντως εκπληκτικοί οι υπαινικτικοί παραλληλισμοί της Μαύρης Τρύπας με τον Γυναικείο Κόλπο) και βεβαίως δεν θα βγεις από αυτήν αν δεν … τελειώσεις με γέλιο και με κλάμα μαζί! Τελικά για αυτόν τον μεγαλοφυή δημιουργό που ακούει στο όνομα Andrew Crumey πρέπει να ισχύει η αγαπημένη στον Μαρξ ρήση του Τερέντιου nihil humani a me alienum puto (τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο). Ένα βιβλίο για τους αληθινά ανήσυχους γραμμένο από έναν πανάξιο μεταμοντέρνο ταραξία - επιστήμονα της Λογοτεχνίας.  Υποκλινόμαστε!